Orbita . U Z

...Ilm-fan fazosi uzra!

  • Shrift o'lchamini kattalashtirish
  • Odatiy shrift o'lchami
  • Shrift o'lchamini kichiklashtirish
Orbita.uz - ...Ilm-fan fazosi uzra!

Turlar miqdorining ekotizim maydoniga bog‘liqligi

E-mail Chop etish PDF

Turlar miqdorining ekotizim maydoniga bog‘liqligi

Muayyan ekotizimda mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan turlar soni mazkur ekotizim maydoniga to‘g‘ridan-to‘g‘ri bog‘liqdir. Maydon qanchalik katta bo‘lsa, unda mavjud bo‘lishi mumkin bo‘lgan turlar soni ham ko‘proq bo‘ladi.

Haqli savol tug‘iladi: haqiqatan ham kichik ekotizimlardagi turlar soni yirik ekotizimlardagidan ko‘ra kamroq bo‘ladimi? Bir tarafdan, maydon qanchalik katta bo‘lsa, undagi foydalanishga yaroqli bo‘lgan turli ekologik makonlar ham shunchalik ko‘p bo‘ladi deb umid qilish mumkin. Boshqa tarafdan, masalan nima uchun yaylov maydonining ikki barobar qisqarishi tufayli undagi biologik xilma xillik ham shunga monand kamayadi deb o‘ylash kerak o‘zi? Tushunarliki, bunda organizmlarning umumiy soni kamayadi albatta, lekin nimaga endi bunda o‘sha yaylovda yashaydigan turlar soni ham kamayishi sodir bo‘ladi?

Yangilаndi: 17.01.2024 09:34
 

Mendeleyeviy

E-mail Chop etish PDF

Mendeleyeviy

Menedeleyeviy – yettinchi davrning uchinchi guruhiga mansub element. Atom raqami 101. Formulasi Md. Aktinoidlar oilasiga mansub.

Kashf qilinishi va atama etimologiyasi.

Mendeleyeviyning dastlabki atomlarini 1955-yilda olimlar Albert Giorso, Bernard Xarvi, Gregori Choppin, Stenli Tompson va Glen Siborg tomonidan Berkli laboratoriyasida 253Es izotopi yadrosini α-zarralar bilan nurlatish yo‘li bilan sintez qilingan. O‘shanda AQShlik ushbu ilmiy guruh mendeleyeviyning atigi 17 dona atomini hosil qilishga muvaffaq bo‘lgan edi. Keyinroq, 1962-yilda Dubna yadroviy tadqiqotlar instituti olimlari tomonidan 238U izotopini nurlatish usuli bilan mendeleyeviyning yuzga yaqin atomi hosil qilingan. Elementga uni kashf qilgan AQSh olimlari tomonidan, davriy jadvalning muallifi Dmitriy Ivanovich Mendeleyevning nomi berilgan.

Yangilаndi: 14.01.2022 15:49
 

Erg

E-mail Chop etish PDF

Erg

Erg birligi SGS birliklar tizimida ish va energiya birligi hisoblanadi. O‘zbekcha xalqaro belgilanishlari bir xil – erg ko‘rinishida belgilanadi (кириллчада эрг). SI tizimiga kirmaydi.

Ta’rifi: 1 erg – 1 dina kuch sarflash orqali jismni 1 sm masofaga siljitishda bajarilgan ish miqdoriga teng bo‘ladi:

Yangilаndi: 10.01.2022 02:30
 

Quyoshga yetib bordik!

E-mail Chop etish PDF

Quyoshga yetib bordik!

2021-yil ham yakunlanib bormoqda. Shubhasizki, ushbu yilning eng katta astrofizik va umuman eng katta ilmiy yangiliklaridan biri – tarixda ilk bora inson qo‘li bilan yasalgan apparat Quyoshga yetib borganligi bo‘ldi!

Biz saytimizda NASAning Parker Solar Probe zondi Quyosh tomon yo‘lga chiqqani haqida 2018-yilning avgust oyida xabar bergan edik. Ushbu kosmik apparat astrofizik olim Yujin Parker sharafiga nomlangan bo‘lib, missiyaning maqsadi – imkon qadar Quyoshga yaqin borish va yulduzimizni bevosita ichkarisini o‘rganish hisoblanadi. Apparat o‘sha yilning noyabrida Quyoshga yaqin yetib borgan bo‘lib, shu choqqacha bir necha marotaba unga maksimal yaqinlashishga erishdi. Shunday yaqinlashishlardan biri 2021-yilning aprel oyida sodir bo‘lgan edi va kuni kecha Physical Rewiew Letters jurnalida chiqqan maqolada aytilishicha, apreldagi o‘sha yaqinlashuv paytida, Parker zondi Quyosh toji ichkarisiga kirishga muvaffaq bo‘lgan! Bu degani, demak tarixda ilk bora odamzot qo‘li bilan yasalgan apparat Quyoshga yetib bordi demakdir. Ushbu misli ko‘rinmagan yirik ilmiy natija albatta astrofizika sohasi uchun 2021-yil tarixiy yil bo‘lib qolishini kafolatlaydi. Zero endi insoniyat Quyoshga yetib bordi deb bemalol aytish mumkin.

Yangilаndi: 17.12.2021 22:02
 

Rutkitlar evolyutsiyasi va aniqlash usullari

E-mail Chop etish PDF

Rutkitlar evolyutsiyasi va aniqlash usullari

Kirish

Kompyuterlarga xakerlik hujumlari uyushtiruvchi badniyat kimsalar arsenalida rutkitlar boshqa zararkunanda dasturlarchalik ko‘p qo‘llanilmaydi. Masalan, Bitdefender kompaniyasi ma’lumotlariga ko‘ra, aniqlanayotgan zararkunanda dasturlar orasida rutkitlar 1% dan ham kam ulushni tashkil qiladi. Lekin, aniqlangan barcha holatlarning barchasi yirik xakerlik hujumlari bilan bog‘liq. Masalan, badniyat kimsalar tomonidan Remsec nomli rutkit vositasida o‘tkazilgan kiberjosuslik harakati Strider nomli APT-kiberjosuslik harakati tomonidan olib borilgani ma’lum. Bunda Strider to‘dasi Belgiya, Shvetsiya, Eron, Rossiya va Ruanda mamlakatlaridagi davlat organlariga xakerlik hujumi uyishtirgan va shifr kalitlarini o‘marib, serverlarning IP-manzillari va boshqa muhim ma’lumotlarni o‘g‘irlashgan.

Yangilаndi: 30.11.2021 17:51
 

ppm – milliondan ulush

E-mail Chop etish PDF

ppm – milliondan ulush

ppm – muayyan nisbiy kattalikning asosiy ko‘rsatkichga nisbatan 1·10‒6 ulushiga teng bo‘lgan o‘lchov birligidir. Termin inglizcha parts per million so‘zlarining birinchi harflaridan yasalgan bo‘lib, pi-pi-em deb o‘qiladi. Matematik belgilanishlarda ppm birligi o‘rniga shuningdek mln‒1 deb belgilash holatlari ham uchraydi, ba’zan esa matn ichida shunchaki oddiy o‘zbekcha qilib «m.u.» («m.u.» - milliondan ulush degani bo‘ladi). Matematik jihatdan ppm quyidagi nisbatlarga teng bo‘ladi:

Yangilаndi: 10.11.2021 08:46
 

Ko‘rinmas yov - IS GAZI

E-mail Chop etish PDF

Ko‘rinmas yov - IS GAZI


Is gazi, yoki, uglerod monooksidi – CO bu – hidsiz, ta’msiz va rangsiz gaz bo‘lib, yoqilg‘ining to‘liq yonmasligi natijasida hosil bo‘ladi. Is gazi odamlar uchun ham va jonivorlar uchun ham zaharli hisoblanadi.

Is gazi organizmga nafas yo‘llari orqali kirib keladi va kislorodning kirishini to‘sib, organizm faoliyatini izdan chiqaradi. Organizmda kislorod yetishmovchiligi boshlangach, hammadan ham ko‘ra ko‘proq bosh miya, asab tizimi hamda, hamda yurak mushaklari bunga sezgirlik namoyon qiladi. Shu sababli ham, is gazidan zaharlangan odam vaziyatning nechog‘lik xavfli ekanini o‘zi yaxshi anglolmay qoladi. U o‘ziga nimadir bo‘layotganini bilib tursa ham, fikrini jamlay olmaydi, hushini yig‘a olmasdan, dezorientatsiyaga yo‘liqadi, hamda, o‘zini-o‘zi qutqarishga ojizlik qilib qoladi. Odam hatto uyg‘oq paytda, es-hushi o‘zida bo‘lgan, bardam, tetik holatida ham is gazining zimdan ko‘rsatayotgan ta’sirini payqashi qiyin bo‘ladi. Uyqu paytida esa odam o‘z organizmi is gazidan zaharlana boshlaganini umuman sezmay qolishi ham hech gap emas.

Is gazi paydo bo‘ladigan joylar

Is gazi odatda yonishni ta’minlash uchun yetarli kislorod bo‘lmagan holatlarda, ya'ni, yonilg‘i chala yonganda ajralib chiqa boshlaydi. Bunday holat esa pechka o‘rnatilgan xonalardagi mo‘rilarning tiqilib to‘lib qolishidan va ventilyatsiyaning nosozligidan yuzaga keladi. Ya'ni, mo‘ri tiqilib qolgan bo‘lsa va ventilyatsiya nosoz bo‘lsa, ichkariga toza havo kirmaydigan xonada yoqilgan yoqilg‘idan oddiy tutunga qo‘shilib is gazi ham ko‘p miqdorda ajralib chiqa boshlaydi. Mo‘ri berkligi sababli, ushbu tutun va is gazi hech qayoqqa chiqib ketolmasdan, xona ichida to‘plana boshlaydi va buning natijasida, o‘z navbatida xonadagi kislorod miqdori yanada kamayib boradi. Oqibatda yonishni ta’minlab turgan kislorod miqdori yanada va yanada kamayib, chala yonish esa yana kuchayib boradi. Gaz qurilmalarida hosil bo‘ladigan tutun gazlarining rangi va hidi bo‘lmaydi. Shu sababli ham tutun gazlari va is gazi xonaga sizib chiqa boshlaganini sezmay qolishi mumkin. Qozonda ovqatning kuyib ketishidan ham is gazi yuzaga kelishi va zaharlanish sodir bo‘lishi mumkin. Lekin, baribir odatda kishilarning is gazidan zaharlanishi kuzatilgan aksar holatlarda buning sababi nosoz pechka va mo‘rilar, hamda, nosoz ventilyatsiya bo‘lib chiqadi.

Yangilаndi: 09.11.2021 10:22
 

Zararkunanda dasturlar evolyutsiyasi

E-mail Chop etish PDF

Zararkunanda dasturlar evolyutsiyasi

Viruslar, chuvalchanglar, troyanlar va boshqa zararkunandalar haqida

Kompyuter viruslari tezkor evolyutsiyalanmoqda. Xavfsizlik texnologiyalari bilan o‘tkir raqobat muhitida, viruslar ham o‘z strategiyasini o‘zgartirib, mukammallashib boryapti. Kompyuter viruslari tarixi qanday boshlangan edi va uning keyingi yo‘nalishi qanday bo‘ladi? Biz Orbita.Uz’da Sizga shu haqida hikoya qilishga jazm qildik.

Germaniya. Tez tibbiy yordam mashinasi Dyusseldorfdan qo‘shni shaharcha – Vuppertalga shoshib uchib bormoqda. Og‘ir ahvoldagi qariya bemorga zudlik bilan tibbiy yordam ko‘rsatilishi lozim. Vrachlar jarrohlik amaliyotini boshlashadi, lekin allaqachon kech bo‘lgan edi. Bemor ayol vafot etdi.

Bu hodisaning sababi – Dyusseldorf klinikasida kerakli tibbiy jihozlar yo‘qligidan emas. Gap shundaki, bu voqeadan bir kun avval amalga oshirilgan xakerlar hujumi oqibatida, 30 ta server qatorida Dyusseldorf shahar klinikasida ham axborot tarmog‘i ishdan chiqqan edi va kasalxonaning barcha axborot tarmoqlari ikki hafta muddatga ishdan to‘xtab qolgandi. Natijada, ushbu kasalaxonada qilinishi rejalashtirilgan operatsiyalarni boshqa klinikalarga ko‘chirishga to‘g‘ri kelgan, bemorlarni qabul qilish to‘xtatilgan va umuman, kasalxona o‘z funksiyalarini bajara olmay qolgan.

Xakerlar hujum obyektini noto‘g‘ri tanlashgan edi va keyinchalik, o‘z xatolarini tushungan holda, serverlardagi ma’lumotlarni tiklash kalitini ham o‘zlari taqdim etishgan. Lekin allaqachon kech bo‘lgandi. Shu tariqa, 2020-yilda, tarixda birinchi marta, kiberhujum natijasida odamning vafot etishi hodisasi ro‘y berdi.

Yangilаndi: 30.11.2021 17:44
 

Chigirtka va tub sonlar

E-mail Chop etish PDF

Chigirtka va tub sonlar

Shu kunlarda sayyoramizdagi eng g'aroyib va sirli-jumboqli davriy biologik fenomenlardan biri - Shimoliy Amerikada magicicada sikada chigirtkalarining 17 yilda bir chiqadigan turining yer sirtiga chiqish hodisasi kuzatilmoqda. Bu tur chigirtkani odamlar faqat har 17 yilda ko'radilar xolos. Ular har 17 yilda, aprel-may oylarida, yuzadan 20 sm pastdagi tuproq qatlamining harorati 17 °C ga yetganda tuproqdan yoppasiga ko'tarilib, tashqariga chiqa boshlaydi va yaqin oradagi daraxtlarni ishg'ol qilib, quloqni qomatga keltiruvchi shovqin chiqaradi. Avvalgi safar bu chigirtkalar 2004 yilda yuzaga chiqqan edi. Bu safargi sikadalar chiqishi 17-maydan e'tiboran kuzatila boshlangan. Entomologlar uchun ayni kutilgan damlar keldi!

Yangilаndi: 21.05.2021 16:27
 

Noyob Yer gipotezasi

E-mail Chop etish PDF

Noyob Yer gipotezasi

Biz Koinotdagi yagona ongli hayot vakili bo‘lsak kerak...

Yerdagi hayot bir necha muhim va nozik omillarning o‘ta muvaffaqiyatli uyg‘unligi, xuddi, favqulodda omadli baxtli tasodif singari moslik natijasida vujudga kelgan. Masalan, Oyning mavjudligi ham beqiyos o‘ringa ega - deyiladi "Noyob Yer" gipotezasiga ko'ra.

Noyob Yer gipotezasiga qarama-qarshi gipoteza «xashaki Yer gipotezasi» deyiladi. Unga ko‘ra, Yer Koinotdagi eng oddiy (xashaki) bir o‘rtamiyona sayyora bo‘lib, unga alohida maqom va tus berish kerak emas deyiladi. Ushbu ikki nazariyaning oltin o‘rtaligini ko‘zlovchi boshqa ilmiy dalillarning esa sanog‘i yo‘q. Demak, biz yoki o‘ta noyob hayot shaklimiz va yoki, biz singari hayot shakli Koinot bo‘ylab istalgancha topiladi va shu sababli, biz singari hayot shakli o‘ta xashaki, oddiy hayot shakli xolos.

Yangilаndi: 22.04.2021 12:23
 


Maqolaning 1 sahifasi, jami 54 sаhifа
Banner

Birliklar Konvertori

Birlik / Kattalik turini tanlang:
Qiymatni kiriting:

Natijaviy qiymat:

© Orbita.uz

Orbita.uz Facebookda:

.

Tashriflar xaritasi:

Orbita.Uz tavsiya etadi:

Foydali havolalar:
Ilmiy-lugat.uz
Ilmiy-lugat.uz - Ilmiy terminlarning o'zbekcha-ruscha-inglizcha lug'ati, qisqacha izohi va amalda qo'llanishi
ekodunyo.uz
O'simliklar va hayvonlarning onlayn ensiklopediyasi
imlo.insof.uz
Lotin va kirill alifbolaridagi matnlarni o'zaro o'girish uchun mo'ljallangan, onlayn va offlayn ishlaydigan ajoyib lug'at.
Лотин ва кирилл алифболаридаги матнларни ўзаро ўгириш учун мўлжалланган, онлайн ва оффлайн ишлайдиган ажойиб луғат.
Ziyouz.com
Ziyouz.com - O'zbek tilidagi eng katta elektron kutubxona.
http://Gulruxsora.uz/
Jurnalist va blogger Gulruxsora Xudayberdiyevaning shaxsiy sayti

Kontent statistikasi

Foydalanuvchilar soni : 368
Kiritilgan mаqolalar soni : 880
O'qilgan sahifalar soni : 11744550

Tafakkur durdonalari

Xitoydan bo'lsa ham ilm o'rganinglar.

Hadis