Bir kun qayoqqa ketdi?
Hech tasavvur qila olasizmi, taqvimda bir kun o'z-o'zidan g'oyib bo'lsa-ya? Aytaylik, 29-dekabrdan so'ng, birdaniga 31-dekabr kelsa nima deysiz?! Bus-butun 1 sutka, ya'ni, 30-dekabr qayoqqa ketadi unda?
Maqola hazil mazmunda emas. Tinch okeanining janubiy qismida joylashgan Samoa davlatida 2011-yilda haqiqatan ham bir kun, ya'ni, 30-dekabr sanasi yo'qolib qolgan!
Keling, avvaliga ushbu davlat bilan yaqindan tanishsak: Samoa - Tinch okeani o'rtasida joylashgan orol davlat. 1962-yilda Yangi Zelandiya tarkibidan mustaqil bo'lib chiqqan. Poytaxti Apia shahri. Mamlakatning avvalgi nomlarini eski xaritalarda G'arbiy Samoa va yoki Germaniya Samoasi tarzida ham uchratishingiz mumkin (u hozirda ham mavjud bo'lgan Amerika Samoasidan farqlash uchun shunday atalgan). Bunga sabab, XIX-asr oxiri va XX-asr boshlarida (1914-yilgacha) orol Germaniya tasarrufida bo'lgan. 1914-yilda Samoani Yangi Zelandiya egallab olgan va to 1962-yilgacha, mamlakat Vellington ma'muriyati orqali boshqarilgan. Aynan shu sababdan, Samoa davlati o'zining sobiq metropoliyasi bo'lmish Yangi Zelandiya bilan iqtisodiy va ijtimoiy jihatdan hali ham kuchli aloqalarga ega. Aytish mumkinki, Samoa iqtisodiyoti ko'p taraflama Yangi Zelandiya bilan aloqalar ustiga qurilgan.
Yangilаndi: 29.01.2025 16:17
|
SI halqaro birliklar tizimida uzunlik va masofa birligi deb Metr qabul qilingan.
Belgilanishi - m
O'lchamligi - L (inglizcha "Length" so'zidan)
Ta'rifi: Metr yorug'likning vakuumda 1/299 792 458 sekund vaqt oralig'ida bosib o'tgan masofasiga teng.
Etimologik tarixi: yunoncha metron, Lotincha metrum so'zlaridan XIV-asrda Yevropa tillariga kirib kelgan, XVII-asr Fransuzcha METRE'- o'lchov, o'lchagich
Uzunlik va masofa birligining nomi sifatida, polyak olimi Tit Burattini (1615-1682) tomonidan fanga taklif etilgan.
Yangilаndi: 17.01.2019 14:47
Gey- Lyussak qonuni
Gazlarning hajmiy nisbatlarining qonuniyatlarini ifodalovchi, Jozef Lui Gey-Lyussak tomonidan ochilgan va uning sharafiga atalgan qonun, nazariy kimyo fanining yanada ilg'or qadam tashlashiga katta turtki berdi. Gey-Lyussak qonuni, o'sha vaqtlarda endigina kashf qilingan Dalton qonuni bilan birgalikda kimyoviy birikmalar nazariyasining asosini tashkil qildi.
Gey-Lyussak, XIX asrning birinchi yarmida, mumtoz kimyo fanining poydevorini qurgan, buyuk kimyogar olimlar sirasiga kiradi. Jozef Lui Gey-Lyussak (1778-1850) Farangistonning Limuzen grafligiga qarashli kichik San-Leonar shaharchasida tug'ilgan. Bolaligida, qat'iy intizom va tartib-qoidalarga asoslangan katolik maktabida ta'lim olib, 15 yoshida esa Parijga ko'chib o'tadi. Parijda Gey-Lyussak San-sye pansionida o'qishni davom ettirib, tez orada ajoyib matematik iqtidori bilan bachaning nazariga tushadi. 1797-1800 yillarda u Parij politexnika maktabida ta'lim oladi. Politexnika maktabida kimyo fanidan iste'dodli kimyogar, o'qituvchi va olim Klod Lui Bertole dars berar edi. Aynan Bertole, yetishib chiqayotgan yosh olimning kimyo faniga bo'lgan qiziqishlariga va keyingi ilmiy yo'nalishini tanlashiga katta ta'sir o'tkazgan. Ta'lim jarayoni va undan keyingi hayotlarida ham bu ikki inson juda qalin do'st bo'lib, ilmiy mulohaza va fikrlarini doimiy o'zaro muhokama qilib borishgan. Politexnika maktabida o'qishni tamomlagach, Gey-Lyussak bir qancha kimyo korxonalarida mehnat qilib chiqdi. 1802-yildan e'tiboran esa, u yana o'zining jonajon o'quv yurti - Parij politexnika maktabiga qaytib, u yerda assistent bo'lib ishlay boshladi.
Yangilаndi: 26.02.2025 08:04
|
 Yevklid
(taxminan, eramizdan avvalgi 365-300 yillar)
Bu olim hayoti haqida deyarli aniq ma’lumotlar mavjud emas. Bizga u haqidagi ayrim uzuq-yuluq afsona tarzidagi xabarlar yetib kelgan xolos. Uning eng mashhur asari «Boshlang‘ichlar» ga birinchi bo‘lib sharh yozga Prokl (V asr), Yevklidning qachon va qayerda tug‘ilganligini yoki vafot etganligini aniq aytib bera olmagan. Proklning qayd etishicha «bu arbob alloma» Ptolomey I zamonasida yashagan ekan. Ba’zi biografik ma’lumotlar XII-asrga oid arab qo‘lyozmasida saqlanib qolgan: «Yevklid, Naukratning o‘g‘li «Geometr» nomi bilan mashhur, qadimgi zamon allomasi, kelib chiqishiga ko‘ra yunon, yashagan joyi Suriya, Tir o‘lkasida tavallud topgan».
Yangilаndi: 20.04.2019 14:34
Apollon-11
 "Apollon-11" - Apollon seriyasidagi, uchuvchili kosmik kema. 1969-yilning 16-24 iyul kunlari, tarixda ilk marta, bortida inson bilan Oyga parvoz qilgan va Oy sirtiga qo‘nish amalga oshirilgan ilk fazo kemasi. Ikkita asosiy moduldan - boshqaruv moduli - "Kolumbiya" va Oy moduli "Burgut"dan iborat bo‘lgan. 1969-yil, 16-iyul kuni, Floridadagi, Kennedi kosmik markazining 39A kompleksidan, "Saturn-5" raketa eltuvchisi yordamida fazoga uchirilgan. Start vaqtidagi massasi - 43901 kg. Parvozning umumiy davomiyligi - 8 kun, 3 soat, 18 daqiqa va 8 soniyani tashkil etgan. Kema kapitani - Nil Armstrong, ekipaj a'zolari - Edvin Oldrin (Oy moduli uchuvchisi) va Maykl Kollinz (boshqaruv moduli uchuvchisi). Startdan (13:32) 11 daqiqa, 42 soniyadan so‘ng, "Apollon-11", yer sirtidan 190.8 km balandlik masofasida, 7.79 km/soniya tezlikka ega bo‘lgan tarzda, Yer tevarak aylana orbitasiga muvaffaqiyatli chiqishga erishdi. Yer atrofida 1.5 aylanish bajarilganidan so‘ng, Tinch okeani ustidan uchish vaqtida, "Apollon-11" ikkinchi kosmik tezlikka erishdi va Oyga uchish trayektoriyasiga yo‘naldi. Parvozning to‘rtinchi kuni, startdan 75 soat 41 daqiqa o‘tgan vaqtda, "Apollon-11" Oydan 572 km masofada, Oyning Yerdan ko‘rinmaydigan teskari tomoniga o‘tdi va 8 daqiqadan so‘ng, u 114.1 km aposeleniy va 313.9 km pereseleniyga ega bo‘lgan, Oy tevarak-atrofi orbitasiga chiqishga erishdi. Keyinchalik, Oy atrofidagi aylanish orbitasiga tegishli tuzatishlar kiritilganidan so‘ng, 13-marta aylanishning so‘ngida, "Burgut" va "Kolumbiya"o‘zaro ajraldi va "Burgut", astronavtlar bilan birga Oyga qo‘nishni amalga oshirishga kirishdi.
Yangilаndi: 27.12.2018 13:47
|
|
Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...
|
|
|
Maqolaning 50 sahifasi, jami 109 sаhifа |
