Mendeleyev kimyoviy elementlar davriy jadvalidagi 117-element ochilgani rasman tasdiqlandi

Germaniyaning Darmshtadt ilm-fan shaharchasida faoliyat olib borayotgan xalqaro fizik-yadroshunos olimlar guruhi, Mendeleyev kimyoviy element davriy jadvali tartibi bo'yicha 117-elementni sintez qilishga muvaffaq bo'lishdi. Bu haqda, 1-may kuni, Phys.Rev.Lett. jurnalida e'lon qilingan.

Bungacha, ushbu elementni 2009 va 2010-yillarda Rossiya Federatsiyasining Dubna ilm-fan shaharchasidagi Yadro tadqiqotlari Birlashgan institutining kimyoviy tadqiqotlar laboratoriyasida ikki marta sintez qilingan edi.

Yashin tezligidagi mineral o‘g‘itlar

 

Farangcha "azote" so‘zi rus tili orqali o‘zbek tiliga kirib kelgan. Asl farang tilidagi bu so‘z "jonsiz" ma'nosini anglatadi. Uni ilk bora, 1772-yilda, DanielRezerford, o‘zining magistrlik dissertatsiyasida "aynigan havo" nomi bilan ilm-fanga tanishtirgan. Uning asosiy kimyoviy va fizik xossalarini ham birinchi bo‘lib aynan Rezerford bayon qilib bergan edi. "Aynigan havo‘ va shunga o‘xshashg‘alati nomlar o‘rniga, "azot" atamasini farang kimyogar olimi Antuan Lavuzye 1787-yilda fanga taklif etdi. U azotning yonishda ham, nafas olishda ishtirok etmasligidan kelib chiqib shunday nomni ma'qul ko‘rgan ekan. o‘sha davr olimlari, azotning ushbu xossalarini birinchi o‘ringa qo‘yishgan. Garchi keyingi davrlarda azotning butun yer yuzidagi tiriklik uchun nihoyatda muhim element ekanligi bir necha karra isbotlangan bo‘lsa-da, biroq uning g‘alati nomi hozirgacha saqlanib qolmoqda. Jahonning ko‘plab mamlakatlarida, "azot" atamasi o‘rniga lotin tilidagi "Nitrogenum" - "Selitra tug‘diruvchi" nomi kengroq qo‘llaniladi. Siz va biz o‘rganib qolgan, davriy jadvaldagi N belgisi ham, aynan shundandir.

Gaz holatidagi azot, haqiqatan ham nafas olish uchun yaroqsiz hisoblanadi. Lekin, aytib o‘tganimizdek, azotbutun tabiat, shu jumladan odamzot hayoti uchun nihoyatda muhim modda bo‘lib, usiz tabiatda hayotning mavjud bo‘lishi imkonsiz bo‘lar edi.Yer sayyorasida azot zahiralari bisyor. Uning asosiy qismi atmosferada yig‘ilgan - 78%. U ayniqsa, millionlab gektar yerlardagi tabiiy o‘simlik dunyosini oziqlantiruvchi mineralo‘g‘itlarni hosil qilishda asosiy o‘rin tutadi. Tabiat tuproqni qanday qilib o‘g‘itlaydi ekan? Tuproqdagi azotning eng asosiy manbai bu - biologik azotlashtirish jarayonidir. Ya'ni tabiiy jarayonlarda, mikroorganizmlar atmosferadan azotni biriktirib olib, o‘simliklarning oziqlanishi uchun yetkazib berib turadi. Qadimgi davrlardayoq, ba'zi o‘simlikar, xususan, dukaklilar, tuproqning unumdorligini oshirishi dehqonlarga ma'lum bo‘lgan. Biroq, u davrlarda, mohiyat o‘simlikning o‘zida emas, balki, dukaklilar bilan simbiozga kirishadigan maxsus mikroorganizmlarning faoliyati natijasida, tuproqining azot birikmalari bilan boyishida ekanligini hech kim hayoliga ham keltirmagan. Hozirgi kunda, ilm-fanga anchagina ko‘p sondagi azot biriktiruvchilar ma'lum: bakteriyalar, aktinometsetlar, po‘panakli va achitqi mohlar, yashil suv o‘tlari va ho kazolarning barchasi, o‘simliklarga hayotiy muhim modda bo‘lgan azotni yetkazib berib turadi.

Ogoh bo'ling!!! Digidrogen monooksid!!!

Yaqinda tadqiqotchilar, suv ta'minoti tizimida faol kimyoviy modda - digidrogen monooksidning (lot. Dihydrogen monoxide) katta miqdorda mavjud ekanligi va zudlik bilan ehtiyot choralar ko'rilmasa, u barcha insonlar salomatligiga jiddiy ta'sir ko'rsatishini aniqlashdi. Digidrogen monooksid odatda, sanoatda quyidagi maqsadlarda qo'llaniladi:

- Ishlab chiqarishda erituvchi va sovutgich sifatida;

- Yadro reaktorlarida;

- Penoplast ishlab chiqarishda;

- o't-o'chirgich ko'piklar tayyorlashda;

- Kimyo va biolaboratoriyalarda;

- Pestidsidlar ishlab chiqarishda;

- Sun'iy ozuqaviy qo'shimchalar va dori vositalari ishlab chiqarishda.

Tekin tushlik

10 nafar o'smirlar, o'rta maktabni bitirganliklari munosabati bilan, restoranda do'stona bayram tushligini uyushtirishdi. Barcha yig'ilib, birinchi taom dasturxonga tortilganida, yigitchalar bayram stoliga qanday tartibda o'tirish haqida bahslashib qolishdi. Ulardan biri bo'yma-bo'y o'tirishni taklif qilsa, ikkinchisi familiya bo'yicha, alifbo tartibida, yana biri esa tug'ilgan kuni raqamiga qarabo'tiraylik der edi. Bunday davralarda qiziqqonroq o'smir yigitchalar mushtlashib ketishi ham cho'rt emas. Bahs cho'zilgandan cho'zilib, dasturxonga tortilgan sho'rva sovib ulguribdi, lekin hech kim hali hamon stolga o'tirmas emish. Kuzatib turgan ziyrak ofitsiant vaziyatga aralashishga majbur bo'libdi.

- Hurmatli yosh xo'randalar, - deb ularga ehtirom bilan murojaat qilibdi ofitsiant, - buguncha bayram dasturxoniga tasodifiy tartibda o'tiraveringlar va meni so'zlarimni tinglanglar...

o'smirlar tasodifiy tartibda stullarga o'tirishibdi va ofitsiantga quloq tutishibdi.