Mendeleyev haqida 11 fakt
Mendeleyev - jahon ilm-fani taraqqiyotiga ulkan hissa qo'shgan buyuk olimlardan biri. Ko'pchiligimiz uni odatda, maktab kimyo xonasidagi sersoqol portreti hamda, uning nomi bilan ataluvchi, kimyoviy elementlar davriy jadvali orqali bilamiz. Ushbu maqolamizda esa, mashhur kimyogarning hayotiga oid biz bilmagan yana boshqa qirralari haqida fikr almashamiz...
Oilada 17-chi farzand.
Dmitriy Mendeleyev, Tobol shahri gimnaziyasining direktori lavozimida ishlagan Ivan Pavlovich Mendeleyev oilasidagi 17-farzand bo'lgan. o'sha vaqtlarda, bunchalik ko'p bolali oilaga ega bo'lish, rus ziyolilari orasida nihoyatda kam urf bo'lgan hodisa sifatida qaralgan. 17 ta farzand deganda, ajablanib yoki, hayratlanib qarashdan oldi, Ivan Pavlovichning Dmitriydan oldingi nechta farzandi yashab ketganiga ham e'tibor qaratish zarur: 17-chi farzanddan avvalgilaridan faqat ikki o'g'il va 5 qiz hayotda yashab ketgan. Dmitriydan avvalgi 8 ta aka-opalari chaqaloqligidayoq o'lib ketgan, ulardan uchtasi esa, o'lik tug'ilgan ekan...
Yangilаndi: 22.01.2025 07:52
|
Shoshiltiruvchilar...
Ko'plab kimyoviy ishlab chiqarishlarda, texnologik jarayonlarning asosini KATALIZ tashkil etadi. o'z tanamizdagi fermentlar haqida eslab ko'rsak esa, katalizatorlar, tirik organizmlar hayoti uchun ham eng va o'ta muhim moddalar hisoblanadi. Ushbu maqolada, aynan katalizator moddalarning qanday qilib kimyoviy reaksiyalarni tezlashtirishi hamda, ularning ta'sir mexanizmlari haqida ma'lumot beramiz. Maqolada qiziqarli tarixiy ma'lumotlarga ham ega bo'lishingiz mumkin.
Kimyoga ixtisoslashgan oliy o'quv yurtlarida talabalarning laboratoriyalarda olib boradigan ilk mustaqil kimyoviy tajribalaridan biri - Bertolle tuzini qizdirish orqali kislorod olishdan iborat. Agar tajribada faqat Bertolle tuzini qizdirish bilan cheklanib qolinsa ham, albatta kislorod hosil bo'laveradi, biroq, buning uchun ancha yuqori harorat, demakki ko'p energiya, hamda, uzoq muddat sarflanishi lozim bo'ladi. Shu sababli ham yosh kimyogar, yoki ustozidan, yoki qo'llanmalardan, reaksiyani tezlatish maqsadida, jarayonga marganes ikki oksidini ham jalb etish haqida ko'rsatma oladi. Ushbu aralashma reaksiyaga jalb qilingach, kislorod ajralib chiqishi tezroq, ko'proq va nisbatan past haroratlarda yuz bera boshlaydi.
Yangilаndi: 29.01.2025 09:39
 Rene Dekart
(1596-1650)
Men fikrlayapman, demak, men - mavjudman!
Dekart.
Rene Dekart 1596-yilning 31-mart kuni, Fransiyaning Turen hududidagi kichik Lae shaharchasida dunyoga kelgan. Dekartlar oilasi, qadimiy, biroq kambag'allashib, obro'si pasayib qolgan zodagonlar urug'idan bo'lishgan ekan. Uning otasi Renn sharida sudya bo'lib ishlagani uchun, ko'p vaqtini o'sha yerda o'tkazgan va Laega juda kam kelgan. Tug'ruqning og'ir kechganligi sababidan, uning onasi, bir necha kundan keyin tug'ruq asoratlari tufayli olamdan o'tgan. Rene uchun ham tabiblar sog'lomlik va chidamlilikni bashorat qilishmagan, sababi u ham onadan tug'ilganida juda nimjon bo'lgan ekan. U haqiqatan ham balog'atga yetgunicha quruq yo'tal va doimiy holsizlikdan aziyat chekib, yuzi doimiy oqargan qiyofada hayot kechirgan. Uning bolalik damlarini, onasi tomondan buvisining qaramog'ida, iqlimi yumshoq va ajoyib bog'-rog'lari bilan mashhur bo'lgan Turenda o'tdi. Dekart o'sha yerdagi iezuitlar kollejida, 1612 yili, 8 yillik maktabni tamomladi.
Yangilаndi: 14.02.2025 08:11
|
Kvant fizikasining tug'ilgan kuni
14-dekabr zamonaviy va mumtoz fizika o'rtasida aniq chegara o'tkazilgan sana hisoblanadi. Ya'ni bu kun - kvant fizikasining tavallud kunidir. 1900 yilning 14-dekabr sanasida buyuk olmon olimi Maks Plank (1858-1947) Berlin fizika institutining navbatdagi majlisida ishtirok etdi va nutq so'zladi. o'sha kuni uning nutqida fizik olimlar o'zlariga notanish so'z bo'lgan "kvant" so'zini ilk bora eshitib bir-birlariga xayron qarashgandi. Shu tarzda ilm-fan uchun tamomila yangi olam - kvant dunyosi eshiklari ochilgan edi. Jahon ilmiy jamoatchiligi bu yil 14-dekabr sanasida kvant nazariyasining 115-chi yubileyni nishonlamoqda.
 Plank aslida mutlaqo yangi fan sohasini barpo qilishni o'ziga maqsad qilgan emasdi. U aslida mumtoz fizika sohasining qonunlari orqali aniq bir masalaning aniq bir xususiy holini tekshirmoqchi edi. U mutlaq qora jism deb ataluvchi faraziy qattiq jism modelini tadqiq qilgan. Bunday qora jism nazariy jihatdan qaralganda, o'zining sovuq holatida sirtiga kelib tushayotgan barcha nurlanishlarni yutishi, qiziganda esa, o'zidan barcha diapazonda nurlanish taratishi lozim edi. Plankkacha ham qora nurlanish nazariyasini barpo qilishga bo'lgan urinishlar ko'p uchragan, lekin ularning barchasi oqibatda barbod bo'lgan edi. Qisqa to'lqinli nurlanishlar sohasini o'ta aniqlik bilan bayon qiluvchi formulalar (masalan Vin formulasi) uzun to'lqinli nurlanishlar sohasiga tadbiq qilinganida nihoyatda beo'xshov xatoliklar berardi. Va aksincha, uzun to'lqinli nurlanishlar sohasini mufassal bayon qiluvchi formula (Reley-Jins formulasi) qisqa to'lqinli nurlanishlar sohasi uchun umuman yaramas edi.
Yangilаndi: 10.02.2025 15:59
Rekordlar kitobi kimyo haqida nima deydi? Yoxud kimyoning eng-eng-eng ajabtovur raqamlari
Ko'plab sport turlarida rekordlar muntazam qayd etib, tarixga muhrlanib boriladi. Rekordlar deganda, ko'pchilikning ko'z o'ngida avvalo o'sha mashhur Ginnesning rekordlar kitobi gavdalanadi. Ushbu kitob, inson va uning faoliyati, ilm-fan, tabiat va ho kazolarga oid turli tuman, ba'zan esa, o'ta kulgili rekordlarni ham qayd etib, muntazam ravishda chop etib boradi. Bu kitobni jahonning ko'plab mamlakatlarida, mahalliy rekordlar bilan to'ldirilgan shaklda qayta nashr etilib, millionlab adadlarda sotilishi barchaga ayon. Ushbu kitobda, aniq fanlarga, xususan, kimyo borasidagi "eng-eng" iborasi bilan qo'shib yoziluvchi son va sifatlarga ham keng o'rin berilgan.
Muhtaram saytimiz mutolaachilari, ushbu maqolamizda, Ginnes rekordlari kitobidagi, kimyoga oid qaydlar bilan tanishamiz.
Yangilаndi: 06.02.2025 07:47
|
|
Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...
|
|
|
Maqolaning 98 sahifasi, jami 109 sаhifа |
