Orbita . U Z

...Ilm-fan fazosi uzra!

  • Shrift o'lchamini kattalashtirish
  • Odatiy shrift o'lchami
  • Shrift o'lchamini kichiklashtirish
Orbita.uz

Maksvell iblisi

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 1
Juda yomon!A'lo! 

Maksvell iblisi

Maksvell iblisi - o‘ylab topilgan xayoliy timsol bo‘lib, u shotland fizigi Jeyms Klark Maksvellning ilmiy farazlari mahsulidir. Garchi u uydirma timsol bo‘lsa hamki, jahonning eng yuksak zakovat egalari uchun ham o‘tkir aqliy xurujlarga sababchi bo‘lgan. Maksvell iblisi haqida qayd etib o‘tilgan ilmiy adabiyotlar esa, termodinamika, statistik fizika, kvant mexanikasi, axborot nazariyasi, kibernetika, hisoblash texnikasining imkoniyatlari chegaralariga oid masalalar, biologiya, hamda, umuman olganda fan falsafasiga oid sohalarini qamrab oladi.

Maksvellning taklif etgan xayoliy faraziga ko‘ra, ushbu iblis shunday bir ongli mavjudotki, u termodinamikaning ikkinchi bosh qonunini inkor eta oladi. Ya'ni, mohiyatan termodinamikaning ikkinchi bosh qonuni qoidalariga zid bo‘lgan fizik hodisalarni yuzaga keltira oladi. Termodinamikaning ikkinchi bosh qonuning o‘sha zamonlarda ommalashgan dastlabki ta'riflaridan biriga ko‘ra, yopiq tizimning to‘liq entropiyasi (tartibsizlik o‘lchovi), vaqt mobaynida muttasil ortib boradi va qandaydir maksimal qiymatga to‘xtovsiz yaqinlashib boradi. Boz ustiga, ushbu bosh qonunga ko‘ra, issiqlik sovuq jismdan harorati balandroq bo‘lgan issiq jismga o‘z-o‘zidan o‘ta olmaydi.

Yangilаndi: 12.12.2018 12:59
 

Yupiter

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 94
Juda yomon!A'lo! 

Yupiter

Yupiter Quyosh tizimidagi eng katta sayyora. Quyoshdan uzoqlashish tartibida beshinchi va Yerga nisbatan Quyoshdan 5.2 marta uzoqroq masofada harakatlanadi. Yupiter Quyosh atrofida deyarli 12 yilda bir marotaba to'liq aylanib chiqadi. Uning ekvatorial diametri Yernikidan 11,2 marta katta bo'lib, 142984±2 km ni tashkil qiladi. Yupiterning o'z o'qi atrofida aylanish davri, boshqa sayyorlarga nisbatan eng kichik bo'lib, ekvatorida 9 soat, 50 daqiqa va 30 soniyani, o'rta kengliklarida esa, 9 soat, 55 daqiqa va 40 soniyani tashkil qiladi. Shu tarzda Yupiter ham xuddi Quyosh singari qattiq jism kabi aylanmay balki, turli qismlarida turlicha aylanish tezligi hosil qiladi. o'ta tezkor aylanishi tufayli bu sayyora qutblarida katta siqilish va zichlikning ortishi paydo bo'ladi. Yupiter massasi Yer massasidan 318 barobar katta. o'rtacha zichligi esa 1.326 gr/sm3 bo'lib, Quyoshning o'rtacha zichligiga yaqin qiymat hisoblanadi. Yupiterning aylanish o'qi uning orbitasiga deyarli perpendikulyar - burchak 87°. Ekvatoridagi erkin tushish tezligi 24.79 m/s2.

Yangilаndi: 05.02.2025 11:42
 

Kimyoviy elementlar sonining chegarasi bormi?

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 4
Juda yomon!A'lo! 

Kimyoviy elementlar sonining chegarasi bormi?

"Kimyoviy element" bu - borliqda mavjud bo‘lgan va muayyan turkumga mansub bo‘lgan barcha atomlardir. o‘sha "turkum"ni aniq ta'riflash masalasi, so?nggi uch yuz yil ichida juda ko‘p marta qayta ko‘rib chiqildi. Aytmoqchimizki, kimyoviy element tushunchasini ta'riflash uchun ilk urinishlardan birini amalga oshirgan va buning uchun qadimgi yunon tilidagi "atom" va "element" so‘zlarini qo‘llashni ma'qul topgan olim Jon Daltondan boshlab, shu kungacha bu boradagi munozaralar tinayotganicha yo‘q. o‘rni kelganda aytib o‘tmoqchimizki, "element" so‘zi qadimgi Yevropa xalqlari tilida shuningdek "betartiblik" ma'nosini ham anglatgan ekan. Tasodifmi yoki - yo‘q, bunisi qorong‘u, lekin harqalay, kimyoviy element tushunchasining aniq ta'riflash va elementlarni tartiblash masalasida Daltondan keyin ham "element" so‘zining o‘sha yunoncha ma'nosiga monandlik amalda kuzatildi. Bizga ma'lumki, Mendeleyev Davriy qonunining boshlang‘ich ta'rifida kimyoviy elementlarning atom massasi inobatga olinadi va buyuk kimyogar rus olimining fikriga ko‘ra aynan shu jihat elementlarning davriylik xossalarini belgilaydi. Lekin davriy qonunning hozirgi umumqabul qilingan zamonaviy talqini, Mendeleyev o‘zi ta'riflagan shaklidan ancha farq qiladi. Davriy qonunning zamonaviy ta'rifiga ko‘ra, muayyan atomning qaysi elementga tegishli ekanligini belgilaydigan jihat, uning yadrosining zaryadi hisoblanadi (yadroning zaryadi esa undagi protonlar soniga ekvivalent bo‘ladi). Masalan, siz ko‘rayotgan atomning yadrosida bittagina proton bo‘lsa, u doimo vodorodga tegishli bo‘ladi.

Yangilаndi: 17.12.2018 08:39
 

Vanadiy

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 12
Juda yomon!A'lo! 

Vanadiy

 

"Juda qadim, zamonlarda uzoq shimolda go'zal va hamma yaxshi ko'radigan ma'buda Vanadis yashar edi. Kunlarning birida kimdir uning eshigini taqillatdi. Ma'buda kresloga o'rnashib o'tirdi va "Yana bir marta taqillatsin" deb o'yladi.

Lekin eshik taqillamadi va eshikda uzoqlashayotgan qadam tovushi eshitildi. Vanadis bu odobli, lekin, qat'iyatsiz kishi kim ekanligiga qiziqdi. U derazani ochib ko'chaga qaradi. Bu saroydan shoshib uzoqlashayotgan valer ismli kimsa edi.

Bir necha kun o'tgach uning eshigini kimdir yana taqillatdi. Bu gal u o'rnidan turib eshikni ochmagunicha taqillayverdi. Ma'buda turib, eshikni o'chgach, yosh va kelishgan Nils Sevstryomga ro'baro' bo'ldi. Tez orada ular bir birlarini sevib qoldilar va tug'ilgan o'gillariga Vanadiy deb ism qo'ydilar."

Yangilаndi: 14.04.2025 15:33
 

Mashhur son haqida eski va yangi gaplar

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 19
Juda yomon!A'lo! 

Mashhur son haqida eski va yangi gaplar

Muqaddima

Siz ayrim sonlarning "xosiyatli" va ayrimlarining "bexosiyat" ekani haqidagi uzun-quloq uydirmalarni albatta eshitgan bo'lsangiz kerak. Masalan, ayrimlar 7 raqamiga boshqacha (ijobiy) ko'z bilan qarashsa, aksincha 13 ga salbiy yondoshuv bilan boqishadi. Aslida sanoq tizimidagi hech bir son xosiyatli yoki bexosiyat bo'la olmaydi. Sonlarga nisbatan salbiy yoki ijobiy xususiyat nuqtai-nazaridan yondoshish va ulardan qandaydir g'ayritabiiy "xosiyatlar" kutish - bo'lmag'ur irim-sirimdan boshqa narsa emas.

Lekin matematikada shunday son borki, ushbu sonni matematik mutaxassislar va ayniqsa geometriya shinavandalari haqiqatan ham "ardoqlashadi". U haqida ming yillardan buyon butun boshli jild-jild kitoblar bitilgan. Ushbu son riyoziyot va handasa ilmining eng o'tkir zehnli olimlarini-yu, qiziquvchan talabalarini hali hanuz o'ziga maftun etib kelmoqda. Hatto bu son haqida Gollivudda kinofilm ham ishlangan! Ha mayli, gapni cho'zmaylik. So'z - π soni haqida bormoqda. Keling, ushbu maqolamizda biz ham mazkur ajoyib va qiziqarli sonning o'ziga xos jihatlari haqida fikr almashinamiz.

Yangilаndi: 20.02.2025 10:44
 


Maqolaning 92 sahifasi, jami 109 sаhifа
Banner

Orbital latifalar :) :)

УлыбаюсьУлыбаюсьУлыбаюсь

Haqiqy matematikning ovqatlanish qoidasi: ratsional nonushta; kompleks tushlik va yaxlitlangan kechki ovqat


Birliklar Konvertori

Birlik / Kattalik turini tanlang:
Qiymatni kiriting:

Natijaviy qiymat:

© Orbita.uz

Kontent statistikasi

Foydalanuvchilar soni : 368
Kiritilgan mаqolalar soni : 884
O'qilgan sahifalar soni : 13400198

Tafakkur durdonalari

Xitoydan bo'lsa ham ilm o'rganinglar.

Hadis