Kometalar

Kometalar - Quyosh tizimidagi eng g‘aroyib obyektlardan bo‘lib, odatda yorqin yumaloq yadro - kalla qismi va unga ergashuvchi dumi bor bo‘lgan osmon jismi sifatida gavdalanadi. Kometalar Quyoshga 4-5 a.b. masofagcha yaqinlashganidagina kuzatilishi mumkin bo‘la boshlaydi. Kometaning yadrosi, ya'ni kallasi muzlagan holatda bo‘lib, u quyosh atrofida davriy, lekin, juda ajoyib orbita bo‘ylab aylanadi. U davriy ravishda quyoshga juda yaqin keladi va undan o‘ta uzoqlashadi. Kometa yadrosi Quyoshga 4 a.b. masofaga yaqinlashib kelganida, uning muzlagan jismini quyosh nurlari qizdira boshlaydi. Undan, gaz va changlar ajralib chiqib, quyoshning yoritishi natijasida, qorong‘u osmonda ko‘zga yaqqol ko‘rina boshlaydi. Kometa atmosferasi quyosh shamoli, quyosh yorug‘ligi bosimi va kometaning ilgarilanma harakati ta'sirida uzliksiz ochiq fazoga sochilib boradi va bu kometaning dumini keltirib chiqaradi. Kometa kallasi va dumi aniq chegaralarga ega bo‘lmaydi. U yadroning hajmi va kometaning quyoshga yaqinlashish darajasiga ko‘ra, kattalashib boradi. Kometa kallasi va dumining o‘lchamlari ajralib chiqayotgan gaz va changlarning intensivligiga chambarchas bog‘liq.

Kometa kallasining ko‘ndalang kesimi bir necha yuz kilometrlargacha bo‘lishi mumkin. 1680 yilgi kometa va 1811-yilgi yorqin kometada bu ko‘rsatkich 1000000 km dan ham ziyod bo‘lgan. Dum uzunligi esa 300 million kilometrgacha cho‘zilgan bo‘lib, bu yerdan quyoshgacha bo‘lgan masofdan 2 barorbar kattadir!

Jozayya Uillard Gibbs

Jozayya Uillard Gibbs (inglizcha Josiah Willard Gibbs) - Amerika fizigi, buyuk fizik-kimyogar, matematik va mexanik. Kimyoviy termodinamika asoschisi, termodinamikaning matematik nazariyasi, vektor tahlillari va statistik fizika fanlarining poydevorini qurgan buyuk olimlardan biri. Uning mazkur sohalarda amalga oshirgan tadqiqotlari va nazariy qarashlari, zamonaviy ilm-fan rivojiga juda katta ta'sir o'tkazgan.

Jozayya Gibbs, 1839-yilning 11-fevral sanasida, Konnektikut shtatining Nyu-Heyven shahrida tug'ilgan. o'rta ta'limni, 15-yoshida, Hopkins maktabida tamomlab, Yel kollejiga o'qishga kirgan va 1858-yilda, mazkur kollejni a'loga tamomlab, eng ilg'or o'quvchilar safida, matematika va lotin tili bo'yicha yutuqlari uchun maxsus mukofotga erishgan. Shundan so'ng u, 1863-yilda Yeldagi Sheffild Ilmiy Maktabida, "Tishli uzatmalar uchun g'ildirak tushlarining shakli haqida" nomli dissertatsiyasini muvaffaqiyatli ravishda yoqlaydi va AQSH tarixida birinchi bo'lib, "Texnika fanlari doktori" ilmiy unvonini qo'lga kiritadi. Keyingi ikki yil davomida u Yel universitetida lotin tili va tabiiy fanlar falsafasi fanlaridan dars beradi. 1866-yilda, ta'limni davom ettirish maqsadida Yevropaga yo'l oladi va avvaliga Parij va Berlinda bir yildan yashab, ta'lim oladi. Keyin esa Geydelbergga ko'chib o'tadi va o'sha yerda mashhur olmon olimlari Kirxgof va Gelmgoltslar bilan tanishadi. o'sha yillarda olmonlar kimyo, fizik-kimyo va termodinamika borasida yetakchi ilmiy salohiyat egalari hisoblanishar edi. Gibbs ular bilan o'z g'oyalari va ilmiy qarashlari borasida fikr almashib, chuqur tajriba orttirishiga erishgan.