Orbita.uz

Edvin Xabbl

19.11.2019 17:50 Muzaffar Qosimov Olimlar - Horijiy olimlar

Edvin Xabbl

(1889-1953)

Edvin Xabbl XX-asr ilm-fani uchun tom ma'noda yorqin iz qoldirgan shaxsdir. Olim o'zidan keyin, uning nomi bilan ataladigan qonuniyat asosida evolyutsion rivojlanuvchi galaktikalar olami va Koinotning muttasil va shiddatli kengayishi bilan bog'liq favqulodda ulkan ilmiy meros qoldirdi. Uning astronomiya sohasida amalga oshirgan kashfiyotlari ko'lami shu qadar ulkanki, bejizga Xabbl Kopernik zamonasidan buyon dunyoga kelgan eng buyuk astronom deb e'tirof etilmagan.

Edvin Xabbl 1889-yilning 20-noyabr sanasida AQSHning Missuri shtatidagi Mensfild nomli kichik shaharchada dunyoga kelgan. Uning ajdodlari Amerikaga Angliyadan ko'chib kelishgan bo'lib, Xabblar shajarasi bu shaharda XVI-asrdan buyon yashab kelgan. Edvin Xabblning otasi Jon Paul Xabbl sug'urta agenti, onasi Virginiya Jeyms esa uy bekasi bo'lgan. Xabbl doim o'z oilasi, ayniqsa ota-onasi haqida eslaganda entikib, samimiy jilmayish bilan yodga olar edi. U doim o'z do'stlariga, ota-onasining naqadar mehribon va o'zaro ahil oila bo'lishgani haqida gapirib bergan. Haqiqatan ham, Xabbllar oilasi o'z yaqinlari ichida katta hurmat qozongan, mustahkam va ahil oila bo'lgan. Xabbllar oilasida Edvindan tashqari yana 7 ta farzand bo'lgan. Edvin Xabblning ona tomondan bobosining uyida eng oddiy, havaskor teleskop mavjud edi. Bo'lajak astronom olim, falakkiyot ilmiga qiziqishni aynan shu teleskop orqali, bobosi yordamida shakllantirib borgan.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 22.01.2025 09:25

Eng uzoq va eng be'mani fizik tajriba

28.01.2020 14:26 Muzaffar Qosimov Bu-qiziq - Fan haqida faktlar

Eng uzoq va eng be'mani fizik tajriba

Sizningcha, biror ilmiy tajriba qancha muddat davom etishi mumkin? 1 haftami, 1 oymi? Albatta, yillab davom etadigan eksperimentlar haqida ham eshitgansiz. Masalan, biologiyada muayyan turlarning ko'payishi, yoki, seleksiyada, yangi navlar olinishiga qaratilgan tajribalarga, tabiiyki, uzoq yillar ketishi mumkin.

Biroq, aniq fanlarda va xususan, fizikada, odatda bunday uzoq muddatli tajribalar kamdan-kam bo'ladi. Lekin, fizikada bundan naq 93 yil avval boshlangan va yana qariyb bir asr davom etishi kutilayotgan bir g'alati tajriba borki, ushbu maqolada shu haqida to'xtalmoqchimiz. Bu eksperiment haqiqatan ham, eng uzoq davom etayotgan tajriba sifatida Ginnes rekordlari kitobiga kiritilgan va shuningdek, eng bo'lmag'ur befoyda tajriba sifatida ham biroz istehzoga olingan.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 22.01.2025 11:50

Virus

24.04.2020 16:43 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Trenddagi termin

Virus

XIX-asrning 80-yillarida quturish kasalligi sabablarini tekshirar ekan, Lui Paster, quturishdan o'lgan hayvonlarning umurtqa miyasi kasallik manbai va tarqatuvchisi bo'lishi ehtimolini payqadi. Lekin, u quturishni qo'zg'atuvchi bakteriyalarni topa olmadi. Paster yuqumli kasalliklarni bakteriyalar tomonidan qo'zg'atilishi haqidagi o'z nazariyasini tugallashidan avval, ushbu kuzatishlar uning barcha kasalliklarni mikroorganizmlar tashiydi degan aqidasiga shubha uyg'ota olmagan edi. Xususan, quturish bilan bo'lgan holatda Paster, ushbu yomon xastalik qo'zg'atuvchisini, ya'ni, infeksion agentini ko'rishga shunchaki mikroskopi ojizlik qilmoqda deb ishongan. Va keyinchalik, odatdagidek u haq bo'lib chiqdi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 30.01.2025 08:40

Kimyo tili

11.11.2019 00:00 Muzaffar Qosimov Kutubxona - Ilmiy ommabop adabiyotlar

Kimyo tili

Kimyo tili. Kimyoga oid atamalar va terminlar etimologiyasi.

Ushbu kitob Ilya Abramovich Leenson (1945-2019) tomonidan yozilgan ruscha «Язык науки» kitobining tarjimasi asosida tartiblangan bo'lib, elementlar, birikmalar nomlari va boshqa terminlarning o'zbek tilidagi muqobillari va ularning nomi uchun ham sharhlar tarjimon tarafidan mustaqil kiritilgan.

Asl manba, ya'ni, «Язык науки» kitobi aslida ancha katta bo'lib, ushbu tarjima uning uchdan bir qismini qamrab olgan xolos. Shu sababli, asl manbaning keyingi boblari tarjima qilinishi asnosida, ushbu kitob ham to'ldirib boriladi.

Diqqat! Kitobxonlardan va kimyo sohasi mutaxassislaridan kitob haqidagi mulohazalarni va xatolarimiz ko'rsatilgan konstruktiv-tanqidiy fikrlarni kutib qolamiz. Kitob mutlaqo to'g'ri tarjima qilingan degan da'vodan yiroqmiz. Shunga muvofiq, taklif qilingan tuzatishlar, o'rinli ko'rsatilgan xatolarimizni tuzatishga tayyormiz.

Bu kitobni hech qanday rasmiy manba yoki ilmiy lug'at sifatida emas, balki, yordamchi ilmiy-ommbop lug'at sifatida ko'rasizlar degan umiddaman.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 05.02.2025 08:31

Snelliusning sindirish qonuni

15.02.2020 10:21 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli fizika

Snelliusning sindirish qonuni

Snellius qonuni nurning (yoki, boshqa to'lqinlarning) bir muhitdan ikkinchisiga o'tishidagi sinishi, yoki, boshqacha aytganda, yo'nalishini o'zgartirishini bayon qiladi. Masalan, yorug'lik nuri havo orqali o'tib kelib, shishaga tushganda, u sinadi va yo'nalishini o'zgartiradi. Nur yo'nalishining o'zgarishi, ushbu muhitdagi to'lqin tezligining farq qilishi bilan bog'liqdir. Siz Snellius qonunini juda oddiy tajriba orqali tekshirib ko'rishingiz mumkin. Buning uchun, shaffof shisha stakandagi suvga qalamni solib qo'yib, yon tomondan qarasangiz, qalam sizga sinib qolgandek ko'rinadi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 22.01.2025 11:43

Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...