Orbita.uz

Alyuminiy - oshxona elementi

27.08.2016 13:16 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli kimyo

Alyuminiy - oshxona elementi

Yer qobigâ€˜ida eng keng tarqalgan metall - alyuminiydir. U shuningdek, eng koâ€˜p uchraydigan kimyoviy elementlar ichida ham uchinchi oâ€˜rinda turadi. Alyuminiydan koâ€˜ra koâ€˜proq uchratish mumkin boâ€˜lgan kimyoviy elementlar bu - kislorod va kremniy boâ€˜lib, ular metallmaslar turkumiga mansubdirlar. Foiz hisobida oladigan boâ€˜lsak, yer qobigâ€˜ining 7% dan ziyodrogâ€˜ini aynan alyuminiy tashkil qiladi. Alyuminiy koâ€˜pincha tuproq tarkibidagi alyumosilikatlar koâ€˜rinishida tarqalgan boâ€˜ladi.

Alyumosilikatlar - alyuminiy, kislorod va kremniyning yana bir, yoki ikkita boshqa element bilan birikmasi hisoblanadi. Qizil rangli qimmatbaho toshlar - granatlar ham alyumosilikatlarning bir turi hisoblanadi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 12.12.2018 13:01

Geks o'yini

16.12.2016 11:05 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli matematika

Geks o'yini

Geks - ikki kishi o'ynaydigan, stol usti taxtali mantiqiy o'yin bo'lib, geksagonal (oltiburchakli) shakldagi 11×11 kataklardan iborat romb shaklidagi o'yin taxtasi ustida o'ynaladi. Ushbu o'yinni birinchi bo'lib Daniyalik matematik Pit Xeyn (1905-1996) tomonidan 1942-yilda o'ylab topilgan bo'lib, aytishlaricha, Pit Xeyndan mutlaqo bexabar va mustaqil ravishda, 1947-yilda AQSHlik matematik Jon Nesh ham ushbu o'yinni ixtiro qilgan EMISH. Jon Neshni biz Zulfiya Nazar qalamiga mansub asar asosida suratga olingan "Tafakkur o'yinlari" (A Beautiful Mind) kinofilmi orqali yaxshi taniymiz. Nobel mukofoti laureati bo'lmish Jon Nesh filmda yuksak matematik iste'dod egasi va shu bilan birga og'ir ruhiy xastalik - shizofreniyaga chalingan bemor sifatida gavdalanadi. "Tafakkur o'yinlari" asarida keltirilishicha, Jon Nesh geks o'yinini 14×14 kataklisini o'ylab topgan emish. Nima bo'lganda ham, bu borada Pit Xeyn birinchi bo'lgani aniq.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 29.01.2025 15:40

Yelkan va kema

22.07.2013 05:13 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Ixtirolar tarixi

Yelkan va kema

Yelkanning ajdodi juda qadimdayoq, odam endigina qayiqlar yasab, dengizga chiqishga jur'at etgan zamonlardayoq paydo bo'lgan deb hisoblanadi. Dastavval yelkan sifatida yog'ochlarga mahkamlab bog'langan hayvon terisi xizmat qilgan. Qayiqda turgan odamga uni doimiy qo'lda tutib turishga va shamol yo'nalishiga muvofiq burib - sozlab borishga to'g'ri kelgan. Odamlar yelkanlarni mahkamlash uchun machta va to'sinlardan foydalanishni qachon ixtiro qilgani noma'lum. Lekin, davrimizgacha yetib kelgan qadimgi Misr malikasi Xatshepsut kemalarining tasvirlaridayoq yog'ochdan ishlangan kema machtasi va to'sinlarini, shuningdek shtag (machtani orqasiga ag'anab ketishidan tutib turuvchi chilvir arqonlar) hamda, yelkanni ko'tarib, tushirishga mo'ljallangan moslamalarni ko'rish mumkin. Shu tufayli Yelkanli kemalarning paydo bo'lishini ham juda qadim zamonlarga bog'lash o'rinli. Bu borada ilmiy jamoatchilikning aniq fikri yoq.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 22.01.2025 11:47

Tutqich bermas graviton

01.02.2017 13:56 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli fizika

Tutqich bermas graviton

Maktabimizda sport zalida shiftdan osilib turadigan gimnastika halqasi bor edi. U paytlar men hali ancha kichkina va tabiiyki yengil edim. Qolaversa, jismoniy mashqlarga nisbatan hozirgidan ko'ra jur'atliroq bo'lgan bo'lsam kerak. Harholda, o'shanda sport zaldagi gimnastika halqasida tez-tez shug'ullanib, osilib o'ynash bahonasida turli mashqlarni qo'rqmay bajarardim. Ayniqsa menga halqada muvozanat saqlagach, havoda o'z atrofimda aylanib sakrab yumshoq matga irg'ib tushish mashqi yoqardi. Biroq... shunday sakrashlarning birida men beso'naqay harakatim tufayli noto'g'ri irg'ib, juda noqulay yiqildim. o'shanda oqsoqlangancha zaldan chiqib kelar ekanman, qaytib halqadan sakrashga urinmaydigan darajada yurak oldirib qo'ygan edim.

Batafsil...

Yangilаndi: 11.02.2025 07:44

Quyosh tizimida yangi sayyora kashf qilindi

21.01.2016 09:25 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Maqolalar

Quyosh tizimida yangi sayyora kashf qilindi

Kashyotchilar - Maykl Braun va Konstantin Batigin 2016-yil 20-yanvar sanasida Pasadenadagi Kaliforniya Texnologiya Universiteti olimlari Maykl Braun hamda Konstantin Batigin tomonidan AQSHning "Astronomik jurnal"da shov-shuvli chiqish qilindi. Olimlarning ishontirib ta'kidlashicha, Quyosh tizimining eng chetki qismida, Pluton orbitasidan narida, yangi sayyora kashf qilinibdi.

Ushbu sayyorani hozircha hech kim ko'rmagan. Ya'ni uni olimlar o'ziga yaqin boshqa osmon jismlariga ko'rsatayotgan gravitatsion ta'siri orqali, bilvosita aniqlashgan. Hozircha nomlanmagan va rasman tasdiqlanmagan ushbu sayyoraning o'lchamlari neptun o'lchamlariga yaqin deb baholanmoqda. Uning massasi ham Yer massasida deyarli 10 barobar katta ekani ma'lum. Uning Quyosh atrofidan to'liq aylanib chiqish davri 15000 yil deb hisoblanmoqda. Tuzilishiga ko'ra ushbu sayyora ham, Neptun, Saturn, Yupiter va Uran singari gaz-gigantlari turkumiga kirardi. Olimlarning fikricha, ushbu sayyora, Quyosh tizimi endi-endi shakllanayotgan vaqtda, ya'ni bundan 4.5 milliard yil muqaddam, Quyosh tizimining eng chetki qismiga uloqtirib yuborilgan va o'sha joyda qolib ketgan emish. Ushbu sayyoraning Quyoshga eng yaqinlashgan masofasi 200 astronomik birlik bo'lib, bu Neptungacha bo'lgan masofadan 7 barobar olisdir. Braun va Batiginning xato qilish ehtimoli atiga 0.007% deb baholanmoqda.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 17.02.2025 07:56

Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...