 Kox qorparchasi
Kox qorparchasi - matematika yo'nalishida ta'lim olayotgan talabalar duch keladigan eng birinchi fraktal obyektlardan biri bo'ladi. Shuningdek, Kox qorparchasi matematika tarixida ham, eng birinchi bo'lib o'rtaga tashlangan fraktallardan biri sanaladi. Ushbu ajoyib va chiroyli, shu bilan birga, murakkab geometrik shakl tasviri ilmiy manbalarda 1904-yilda e'lon qilingan, "Oddiy geometrik yasashlar vositasida olingan urinmalarsiz uzluksiz egri chiziq haqida" deb nomlangan maqola orqali paydo bo'lgan edi. Muallif - shved matematigi Nils Fabian Xelge fon Kox (1870-1924). Shunisi qiziqki, Kox qorparchasining yasash jarayoni uchburchak chizishdan emas, balki, to'g'ri chiziqdan, aniqrog'i, kesmadan boshlanadi.
Yangilаndi: 12.02.2025 07:47
|
Titsius-Bode qonuniyati
Titsius-Bode qonuniyati (shuningdek Bode qonuni nomi bilan ham ma'lum) - sayyoralarning Quyoshdan uzoqlashish tartibi, ya'ni Quyoshgacha bo‘lgan masofalarining (orbitalarning o‘rtacha radiusini) ifodalovchi empirik formula.
Qonuniyat I.D. Titsius tomonidan 1766-yilda taklif etilgan va I.E. Bodening ilmiy ishlari tufayli mashhur bo‘lib ketgan. U quyidagicha keltiriladi: Di=0,3,6,12... ketma-ketlikdagi har bir elementga 4 qo‘shiladi va natijani 10 ga bo‘linadi. Hosil bo‘lgan qiymat i-sayyora orbitasining o‘rtacha radiusiga teng bo‘ladi. Ya'ni:
Di - ketma-ketlikda, birinchi sondan tashqari, keyingi sonlar geometrik progressiyani tashkil qiladi. Ya'ni,
Yangilаndi: 23.11.2018 13:19
 Antoni van Levenguk
(1632-1723)
Antoni van Levenguk 1623-yilning 24-oktyabrida Gollandiyaning Delft shahrida, Antonizon van Levenguk hamda, Margaret Bel van den Berch oilasida tug'ilgan. Uning bolalik yillari qiyinchilikda kechgan. U 6 yoshidayoq otasidan ayrilgan. Shu sababli, ishlab, oilasiga moddiy yordam berish uchun, bolalik paytidanoq u mahalliy hunarmandlarga xizmat qila boshlagan. Ko'p o'tmay, uni movut to'qiydigan ustaga shogirdlikka berishgan. O'smir yoshiga yetgan Levenguk allaqachon o'zi movut va kigiz tayyorlash qo'lidan keladigan va o'z mahsulotlari bilan o'zi savdo qiladigan ustaga aylangan edi. U avvaliga o'zi kigiz tayyorlab sotib yurib, keyin esa, savdo va hisob-kitob (buxgalteriya) ishlariga uquvi borligini namoyish qildi. Uning o'zi mustaqil shug'ullanish orqali egallagan matematik bilimlari, maktabda maxsus o'qiganlardan qolishmas darajada edi. Uning savdo va hisobchilik qoidalarini puxta bilishi tufayli, Amsterdamlik bir puldor savdogar o'ziga qarashli savdo markazida moliyaviy ishlarni yuritishni unga ishonib topshiradi. U avvaliga shunchaki, g'aznachi, keyinroq esa, hisobchi bo'lib ham ishlagan. Amsterdamda bir muddat ishlagach, Levenguk yana Delftga qaytadi va shahar sudida qo'riqchi bo'lib ishga kiradi. Uning vazifasi sud bo'layotgan paytda tinchlikni ta'minlash bo'lsa, boshqa payt, sud binosi va mulkini qo'riqlashdan iborat bo'lgan.
Yangilаndi: 10.02.2025 07:41
|
Gugurt
 Gugurt har doim inson maishiy turmushidagi eng asosiy elementlardan biri bo'lgan. Bir qarashda arzimas tuyuladigan ushbu narsa uyda bo'lmasa, pechkangizda o't qalay olmaysiz, ovqatingiz pishmaydi va ichingiz ham yorishmay yuraverasiz. Ixxolaynen arzimagan gugurtga ketib, nima sarguzashtlarni boshidan kechirganini esa ko'pchilik yaxshi eslaydi. Xullas, ro'zg'orda markaziy o'rinlardan birini egallovchi bu matoh istaymizmi, yo'qmi, o'zi bilan doim hisoblashishga majbur qiladi.
Biz gugurt donasini quti chetidagi dag'al devorga chirq etib ishqash orqali, osongina olov chiqaramiz. Va oramizda juda ko'pchilik, ushbu chirq etgan chaqnash lahzasida, shundoqqina ko'z o'ngimizda qandayin kimyoviy reaksiyalar sodir bo'lgani haqida o'ylab ham ko'rmaymiz. Vaholanki, siz bilan biz shu tarzda osongina olov chiqara olishimiz uchun bundayin qulay vositani ixtiro qilish yo'lida bir zamonlar ne-ne aql egalari bosh qotirmagan deysiz. Ha, ushbu oddiy gugurt haqiqatan ham, odamzotning eng buyuk ixtirolari sirasiga kiradi. Bunga amin bo'lish uchun, avvallari olov yoqish uchun odamlar qanchalik qiynalishganini esga olish kifoya. "Sannikov yeri" filmi esingizdami? Shaman va ikkita baquvvat yigit olov chiqaraman deb yog'ochni yog'ochga obdon ishqashadi.
Yangilаndi: 06.02.2025 10:13
 Kimyoviy struktura nazariyasi
XIX-asr boshlarida g'arblik kimyogarlar orasida Devi-Berselius elektrokimyoviy nazariyasi yetakchilik qilardi. Xususan, Berseliusning nazariyasiga ko'ra, har qanday kimyoviy birikma ikki qismdan iborat bo'ladi va bu qismlardan biri albatta zaryadlangan, elektrmusbat bo'lsa, ikkinchisi - elektrmanfiy bo'ladi deb ishonilgan. Shunga muvofiq, Berselius o'ziga ma'lum barcha elementlarni qatorlarga taqsimlab chiqqan va unga ko'ra, kislorod elektrmanfiyligi eng yuqori, kaliy esa elektrmusbatligi eng baland element deb hisoblangan. Olim o'zining fikricha eng yuqori elektrmanfiylikka ega elementlarni metalloidlar deb atagan va nisbatan elektrmusbatligi baland bo'lgan elementlarni esa metallar deb atagan.
Biroq, XIX-asrning 30-yillariga kelib, farang kimyogari Jan-Batist Dyuma ushbu, Devi-Berselius nazariyasiga kuchli zarba berdi. U organik birikmalar uchun "turlar nazariyasi" deb nomlangan mutlaqo boshqa bir tasniflashni taklif qilgan edi. Unga muvofiq, murakkab jismning kimyoviy tuzilishini uni tashkil qiluvchi elementlarning tabiati belgilaydi degan g'oya unchalik to'g'ri emas deb ta'kidlanadi va birikmaning kimyoviy xossalarini undagi atomlarning joylashish tartibi hamda, nechog'lik bir xilligi belgilaydi degan fikr ilgari suriladi. Lekin Dyumaning bu qarashlari ham tez orada bir qator ziddiyatlarga borib qoldi.
Yangilаndi: 28.01.2025 16:23
|
|
Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...
|
|
|
Maqolaning 8 sahifasi, jami 109 sаhifа |
