 Ajoyib kvadratlar
Afsonalarg ko'ra, ajoyib kvadratlar o'yinini qadimgi Xitoyda o'ylab topishgan ekan. Ushbu g'oyat qiziq matematik o'ying bag'ishlangan ilk qo'lyozm ma'lumotlar esa, eramizdan avvalgi 2200-yillarg taalluqli bo'lib, Imperator Yu zamonasidagi shunday kvadratlar haqid so'z yuritadi. Ajoyib kvadrat N2 sondagi kataklardan iborat bo'lib, kataklarning har biriga, boshqasida takrorlanmaydigan butun sonlar yozilgan. Sonlarning kataklarda joylashuv tartibi shunday bo'lishi kerakki, ularni istalgan yo'nalishda - xoh gorizontal, xoh vertikal v xoh diagonal yo'nalishda qo'shib chiqilsa, barch taraflarda yig'indi bir xil chiqishi kerak.
Yangilаndi: 20.02.2025 10:11
|
Chang va g'ubor bo'lmasa...
(Ayzek Azimovdan tarjima asosida)
 O'lim qosh bilan qovoq orasidan ham yaqin degan iborada jon bor. Bir muddat avval bizning xonadonimiz a'zosidek bo'lib qolgan to'tiqushimiz o'ldi. U 5 yoshda edi. Biz uni juda ham yaxshi ko'rardik. U doim diqqat markazimizda bo'lib, xonadonimizning katta-yu kichik barcha a'zosining mehri tushgan jonivor edi. Biz unga yaxshi qarardik. Vaqtida suvini yangilardik, qafasini tez-tez tozalardik va doim ozuqasini berib borardik. Uni xona bo'ylab uchishga ham ko'p qo'yib yuborardik. Unga ayrim qisqa so'zlarni ham o'rgatdik. Yelkamizga qo'nsa va biz ovqat yeyayotgan likopdan uvoq cho'qisa indamasdik. Qaytanga, bundan xursand bo'lardik ham. Xullas, biz o'zimiz ham uni xuddi oilamiz a'zosidek ko'rardik va unga ham o'zini shunday his qilishiga imkon berardik.
Yangilаndi: 29.01.2025 16:15
Bug' mashinasi
XVIII-asrning ikkinchi yarmiga qadar odamlar ishlab chiqarish ehtiyojlari uchun asosan suv dvigatellaridan foydalanishar edi. Lekin, suv g'ildiragidan mexanik harakatni uzoq masofalarga uzatish imkoni bo'lmaganligidan, barcha fabrikalarni daryo qirg'oqlariga qurishga majbur bo'linar edi. Bu har doim ham qulay bo'lmagan. Bundan tashqari, suv dvigatelining samarali ishlashi uchun, to'g'onlar yoki sun'iy havzalar qurish, katta hajmdagi qo'l mehnati va anchayin qimmatga tushadigan tayyorgarlik ishlari talab qilinar edi. Suv g'ildiraklarida boshqa kamchiliklar ham yetarlicha bo'lib, masalan ular kam quvvatli, sozlash murakkab va yil fasllariga bog'liq holda ishlardi. Asta sekinlik bilan, ko'p quvvatli, arzon, oson boshqariladigan va inson aralashuvisiz o'zi ishlay oladigan dvigatelga bo'lgan ehtiyoj ortib bordi. Aynan shunday dvigatel sifatida esa, sanoat uyg'onishi davri ibtidosida bug' dvigateli katta sahnaga chiqdi.
Yangilаndi: 23.01.2025 14:02
|
Elektrostatikaning asosiy qonuni
Elektr hodisalari o'zining dastlabki xarakteri - tarqoq holda tadqiq qilinayotgan va alohida olingan qandaydir g'ayritabiiy hodisalar sifatidagi nuqtai nazarlardan tobora holi bo'lib borib, mavjud nazariy va amaliy bilimlarni asosiy tamoyillar bo'yicha yagona g'oya atrofiga birlashtirilayotgan vaqt XVIII asrning o'rtalari edi. Elektr hodisalarini o'rganishda va amaliy tajribalar olib borishda son o'rniga sifat asosiy ko'rsatkichga aylanayotgan vaqt yetib kelgandi.
Bunday yo'nalishdagi faoliyat Peterburglik akademik F. Epinusning (1724-1802) tadqiqotlarida yorqin namoyon bo'ladi.
Epinus o'zining tekshirishlarida quyidagi tamoyillarga tayanadi: har qanday jism, o'zining tabiiy holatida doimo ma'lum elektr miqdoriga ega bo'ladi. Elektr flyuidi zarrachalari o'zaro bir birini itarishadi va odatiy moddalarga tortishadi. Elektr effektlari, jismdagi elektr flyuidning miqdori tabiiy holatdagidan ko'proq yoki kamroq bo'lib qolganida yuzaga chiqadi.
Yangilаndi: 22.01.2025 11:34
Voyajer-1
Amaldagi maqsadi Quyosh tizimi va uning tevarak chegaralarini o'rganishga mo'ljallangan avtomatik fazoviy zond. AQSH tomonidan 1977 yilning 5-sentyabrida, Kanaveral kosmodromidan "Titan IIIE" raketa eltuvchisi yordamida orbitaga chiqarilgan. Start vaqtidagi vazni 723 kg. Ta'minot manbai sifatida plutoniy-238 asosida ishlovchi, 3 ta radioizotopli termoelektr generatori qo'llanilgan. Dastlabki vaqtda, "Voyajer-1"ning asosiy vazifasi, gigant sayyoralar - Yupiter va Saturnni tadqiq qilish sifatida belgilangan bo'lib, ishchi rejim muddati 5 yil baholangan edi. "Voyajer-1" dastlabki manzil - Yupiter tevaragiga 1979 yilning 1 yanvar kuni yetib bordi va ushbu gigant sayyora yuzasini, uning tabiiy yo'ldoshlarini fotosuratini yerga yubordi. Ko'zlangan ikkinchi manzil - Saturnga esa apparat 1980-yilning 13 noyabr kuni yetib bordi. "Voyajer-1" Yupiter va Saturnning mufassal fotokadrlarini olgan eng birinchi kosmik apparatdir. Shuningdek "Voyajer-1" yordamida, ushbu gigant sayyoralarning ilgari fanga ma'lum bo'lmagan bir necha tabiiy yo'ldoshlari aniqlandi. "Voyajer-1" belgilangan vazifalarni to'liq bajarib bo'lgach, o'zining ish qobiliyatini 100% saqlab qoldi va un iQuyosh tizimining chetki qismlarini o'rganish maqsadida, geliosfera chegarasiga yo'naltirilidi. 1998-yilning 17-fevral kuni "Voyajer-1", o'sha vaqtgacha, Quyoshdan eng uzoq masofaga yetib borgan fazoviy apparat - "Pioner-10" kosmik zondini quvib o'tdi va inson tomonidan yaratilgan fazoviy apparatlar ichida Quyoshdan eng olis masofaga uzoqlashgan kosmik apparatga aylandi. "Voyajer-1"ning keyingi maqsadi, Koyper belbog'i hududini tadqiq qilish va geliopauza chegarasiga yetib borish va u haqidagi axborotlarni yerga uzatish sifatida belgilandi. "Voyajer-1" bu vazifani ham uddalab, keyin geliosferani tark etib, yulduzlararo fazoga chiqib ketsa, u yulduzlararo fazo muhiti haqida ma'lumot uzatgan dastlabki apparatga aylanishi ko'zda tutilgan edi.
Yangilаndi: 31.01.2025 08:42
|
|
Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...
|
|
|
Maqolaning 62 sahifasi, jami 109 sаhifа |
