Mariya Kyuri.
Elementlar va radioaktivlik
Mariya Kyuri - Nobel mukofotiga sazovor bo‘lgan ilk ayoldir. Eri Pyer Kyuri bilan birgalikda u radioaktivlik hodisasini kashf qildi. Ushbu kashfiyot olimaning keyingi yorqin ilmiy faoliyatining ibtidosi bo‘lib xizmat qildi. Kyuri ilmiy faoliyatining eng yuqori cho‘qqisida, uning izlanishlari evaziga Mendeleyev kimyoviy elementlar davriy jadvalida ikkita yangi element - radiy va poloniy paydo bo‘ldi. Mariya Kyuri tinib-tinchimas, izlanishlardan charchamaydigan va mehnatdan qochmaydigan ayol edi. Hatto eri Pyerning bevaqt o‘limi ham uning ilm-fanga bo‘lgan jo‘shqin ishtiyoqini so‘ndira olmadi. U o‘z ilmiy tadqiqotlarini o‘ta kamtarona jihozlangan, moddiy-texnik bazasi nihoyatda g‘arib laboratoriyada olib borgan. U bajargan tajribalarda o‘z tanasiga muayyan nurlanish dozalarini qabul qilar va bu uning salomatligiga jiddiy xavf tug‘dirar edi. Shunga qaramay olima izlanishlarni hech qachon to‘xtatib qo‘ymagan. Birinchi jahon urushi yillarida Mariya Kyuri o‘z ilmiy izlanishlarining amaliy natijalarini, kasal va yaradorlarni davolash maqsadlarida tibbiyot xizmatiga qo‘ya oldi. Olimaning hayoti intihosi ham uning ilm-fanga bo‘lgan beqiyos muhabbati in'ikosi edi. U o‘z hayoti uchun xavfli sharoitlarda ishlab, ilmiy izlanishlar yuritgan bo‘lsa-da, lekin u qilgan kashfiyotlari minglab insonlarning hayotini saqlab qoldi.
Diqqat! Kitobxonlardan kitob haqidagi mulohazalarni va xatolarimiz ko‘rsatilgan konstruktiv-tanqidiy fikrlarni kutib qolamiz.
Yangilаndi: 04.12.2018 10:36
|
Etvyosh gravitatsion gradiometriyasi
1848-1919 yillarda yashab o'tgan vengr alpinisti va fizigi Lorand fon Etvyosh ikkita massaning o'zaro gravitatsion tortishishini o'lchash uchun burama tarozidan foydalangan. Bunday tarozilar ipning chirpirak bo'lib aylanishi evaziga, juda bo'sh, zaif kuchlarni ham o'lchash imkonini beradi. Garchi, Etvyosh bunday tarozidan foydalanib gravitatsion tortishuvni o'lchashga uringan birinchi olim bo'lmasa-da, lekin u mazkur tarozini takomillashtirib, uning sezgirligini yanada orttirishga erishganligi bilan nom qozongan. Etvyosh gravitatsion tarozisi Yer sirtida gravitatsion kuchlarni o'lchash uchun ishlatiladigan eng yaxshi vositalardan biriga aylangan. Shuningdek, uning vositasida nafaqat Yer sirtidagi gravitatsiya, balki, yer ostidagi turli strukturalarni aniqlash ham mumkin bo'lgan. Garchi, Etvyoshning o'zi asosan fundamental tadqiqotlarga ko'proq e'tibor qaratgan bo'lsa hamki, lekin u takomillashtirgan mazkur asbob keyingi geologik qidiruv ishlarida, ayniqsa, neft va tabiiy gaz konlari ochilishida o'ta muhim ahamiyat kasb etdi.
Yangilаndi: 11.02.2025 07:37
Sayyora va yulduzlargacha parvoz qancha davom etadi?
 Siz ham yovuz Gryu singari raketa modeli yasab, Quyosh tizimidagi sayyoralarga, yoki, olis yulduzlarga parvoz qilmoqchimisiz? Unda raketangiz yoqilg'i zahirasini hisoblashda sizga yordam bermoqchimiz  . Quyidagi infografikada Koinotdagi ayrim obyektlargacha qancha muddatda yetib borishingiz mumkinligi keltirilgan. Ushbu hisob-kitoblar, hozirgacha inson qo'li bilan yasalgan mashinalar ichida eng tez harakatlanadigani - "Voyajer-1" tezligiga nisbatan olingan bo'lib, agar Sizning raketangi bunday tezlikda ucha olmasa, tabiiyki, muddat yanada uzoqlashadi. Eslatib o'tamiz, "Voyajer-1" hozirda Quyosh tizimini tark etgan va u 17 km/soniya tezlikda harakatlanmoqda. Qaysi obyektga uchishingizga qarab, oziq-ovqat zahirasini ham ko'proq oling. Masalan, Qutb yulduzigacha naq 7,5 million yildan ko'proq uchish kerak bo'adi. Agar, dinozavrlar davrida ulardan biri raketada o'sha yoqqa yo'lga chiqqan bo'lsa, hozir manzilga yaqinlashib qolgan bo'lardi...
Yangilаndi: 22.01.2025 13:39
|
 Oqsoqol pensiyaga chiqmoqda: kilogrammning yangi etaloni
Rasmda - kilogrammning ikkita etaloni namoyish qilingan.
Chap tarafdagi etalon - havosi so'rib olingan ikki qavat shisha qopqoq ostidagi yarqiroq metall silindr - platina-iridiy qotishmasidan tayyorlangan bo'lib, u xalqaro etalon sifatida olis -1879 yilda tasdiqlangan. U hozirda ham butun dunyo bo'ylab barcha turdagi massa, og'irlik va vazn o'lchovlari uchun boshlang'ich etalon bo'lib xizmat qilmoqda. Mazkur etalon Parij yaqinidagi o'lchov va Tarozilar Xalqaro Idorasining maxsus binosida, kuchli nazorat ostida saqlanadi.
Yangilаndi: 30.01.2025 08:28
Mikroto'lqinli pech
Hozirgi kunda mikroto'lqinli pech uy bekalarimizning oshxonadagi yaqin dastyorlaridan biriga aylangan. Lekin bunday pechlar ota-bobolarimiz avvaldan ishlatib kelgan an'anaviy pechlardan ko'ra boshqacharoq ishlaydi. An'anaviy pechlar masalliqni, yoki, taomni tashqaridan qizdiradi. Mikroto'lqinli pech esa taomni o'z nomiga ko'ra, taomga mikroto'lqinlar vositasida ishlov beradi.
Har qanday modda singari, ovqat va uning masalliqlari ham molekulalardan tashkil topgan bo'ladi. Biz iste'mol qiladigan oziq-ovqat mahsulotlarning molekulalari asosan suv va yog' molekulalaridan iborat bo'ladi. Mikroto'lqinli pechga joylashtirilgan taomni tashkil qiluvchi molekulalar mikroto'lqinlar ta'sirida juda tezkor titrash va tebranish jarayoniga duchor bo'ladi. Texnikada bu jarayonni vibratsiya ham deyiladi. Aynan shu vibratsiya natijasid ovqatni tashkil qiluvchi molekulalar bir-biriga ishqalanadi. Ishqalanish esa qizishga olib keladi. Siz ham sovuqda qo'llaringizni beixtiyor bir-biriga ishqab isitganingiz esingizdami? Mikroto'lqinli pechga joylangan taom molekulalari ham xuddi shuning singari bir-biriga ishqalanib qiziydi. Natijada ovqat isiydi. Eng qizig'i shundaki, mikroto'lqinli pechga qo'yilgan taom isib, qizigani bilan, lekin pech va uning detallari o'zi umuman isimaydi. Bunday pechning an'anaviy oddiy pechdan farqi ham shunda. Oddiy pechga o'tin, yoki, ko'mir yoqsangiz, pechning o'zi bilan birga. Uning yaqin atrofidagi hamma narsa qiziydi. Mikroto'lqinli pechda esa faqat taom qiziydi xolos!
Yangilаndi: 22.01.2025 11:58
|
|
Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...
|
|
|
Maqolaning 7 sahifasi, jami 109 sаhifа |
