 Messye obyektlari
Sharl Messye aslida, kometalarni izlash bilan shug'ullanuvchi ashaddiy kometashunos astronom bo'lgan. Lekin, ilm-fan tarixida uning nomini abadiylashtirgan narsa kometalar emas. U na yulduz va na kometa bo'lgan obyektlarning tasnifini (katalogini) tuzganligi bilan tarixga kirdi.
Messye kometalarni izlab topishga shu darajada mukkasidan ketgan ediki, u deyarli har tun mijja qoqmay teleskop bilan qora osmonga sinchiklab termulardi. Lekin, olimning har safargi urinishlari muttasil besamar ketar, qilayotgan ishidan biror naf chiqarolmay xunob bo'lardi. Odatda, Messyening muvaffaqiyatsiz kuzatishlari quyidagicha kechgan: u osmonning biror qismidan, avval hali hech kim kuzatmagan, yangi kometani aniqlash maqsadida, kuchli teleskopda sinchiklab kuzatardi. Uning nigohiga esa, asosan, xira, tashqi ko'rinishidan ham yulduzga, ham kometaga o'xshab ketadigan obyektlar ko'rinardi. Bunday obyektlarni Messye keyingi bir necha kun yoki, oy davomida kuzatardi va lekin, har doim ham hafsalasi qattiq pir bo'lardi.
Yangilаndi: 14.02.2025 10:46
|
 Arximed qonuni
Suyuqlik yoki gazga botirilgan har qanday jismga shu jism siqib chiqargan suyuqlik yoki gaz og'irligiga teng gidrostatik (gazlarda aerostatik) "ko'tarish kuchi" ta'sir qiladi.
Afsonaga ko'ra, hammomdan qip-yalang'och chiqa solib, saroy tomon yugurarkan, qadimgi yunon olimi Arximed "Evrika!" - deb xitob qilgan ekan. Yunon tilida bu so'zning ma'nosi "Topdim!" degani bo'ladi. o'sha afsonada aytilishicha, qadimgi Yunoniston podshosi Geron II olimga, o'z tojining sof oltindan yasalganmi, yo'qmi, aniqlash vazifasini topshirgan ekan. Shartga ko'ra, olim, tojni o'ziga ziyon yetkazmasdan (ya'ni, buzmay va sindirmay) turib, uning metalli sof tilladanmi, yoki, biror boshqa arzonroq metall, masalan, mis yoki, kumush qo'shilganmi - shuni aniqlashi lozim edi. Tojni tarozida tortib ko'rish Arximedga qiyinchilik tug'dirmagan. Lekin, masalani hal qilish uchun shuning o'zi yetarli emasdi. Shuningdek, olim tojning hajmini ham o'lchashi va bu orqali metallning zichligini aniqlab, natijada, uning sof oltindan ekanini bilib olishi mumkin bo'lgan.
Yangilаndi: 30.01.2025 08:27
Yapon fiziklari rekord kuchlanishga ega magnit maydoni hosil qilishdi va laboratoriyani portlatib yuborishdi
 "Review of Scientific Instruments" jurnalida ma'lum qilinishicha, Tokio Universiteti fiziklari Shojiro Takeyama hamda Daysuke Nakamura boshchiligidagi ilmiy guruh fan tarixida rekord kuchga ega magnit maydoni hosil qilishga muvaffaq bo'lishgan.
Magnit maydoni - fizik muhitning fundamental xossalaridan biri bo'lib, elektron orbitallar va spinga to'g'ridan-to'g'ri ta'sir qilish orqali, magnit maydon kuchlanganligini o'ta katta aniqlikda nazorat qilish mumkin. Qattiq jism fizikasi, nanomateriallar, magnit materiallari, o'ta o'tkazuvchanlik va yarimo'tkazgichlar fizikasi sohalaridagi tadqiqotlarda magnit maydoni orqali tajribalarning ahamiyati beqiyos.
Yangilаndi: 14.02.2025 08:44
|
Go o'yini
 Go o'yini - ikki kishi o'ynaydigan stol o'yini bo'lib, uni taxminan eramizdan 2000 yillar muqaddam qadimgi Xitoyda o'ylab topishgan. Aniq dalil hisoblanadigan qo'lyozma manbalar ichida esa, eng qadimiysi eramizdan avvalgi 548-yilga taalluqli bo'lib, unda Szchao ismi xitoy muallif go o'yiniga mukkasidan ketgan odam haqida nasriy ko'rinishda ma'lumot yozib qoldirgan. o'yin Xitoydan Yaponiyaga ham o'tgan va eramizning XIII-asrida kunchiqar yurt aholisi mazkur o'yinga qattiq berilib ketgani haqida tarixiy ma'lumotlar bizgacha yetib kelgan. Klassik go o'yinida 19×19 o'lchamdagi doska kataklarining tutashgan joylariga o'yinchilar navbat bilan oq va qora toshlarni qo'yib chiqishadi. Hozirda doska kataklari o'lchami 19×19 dan kattalari ham, kichiklari ham mavjud. o'yin qoidasiga ko'ra, o'yinchi o'z toshlari bilan raqibining toshlarini har tomonlama butunlay o'rab olishi kerak. o'rab olingan, ya'ni, qurshovda qolgan tosh (yoki toshlar guruhi) o'yindan chiqadi. o'yin maqsadi - doskaning imkon qadar katta qismini raqibdan tortib olish (raqibdan ko'ra ko'proq joyni egallash) bo'ladi.
Yangilаndi: 29.01.2025 15:41
Interferensiya
Qadimgilar yorug'likning tabiatini kuzata turib, o'zaro tutashayotgan ikkita yorug'lik nuri, kesishgach, yana o'z yo'lida hech narsa bo'lmagandek davom etib ketaveradi degan fikrda bo'lishgan. Bunday qarashlar asosida yorug'likning nomoddiyligi va jism xossalariga ega emasligi haqidagi fikr mustahkamlangan. Aslida-chi, qanday edi?
Nyuton eng birinchi bo'lib yorug'lik nurlarining o'zaro ta'siri, yoki optika tilida aytganda yorug'lik interferensiyasi bo'yicha tajribalar o'tkazgan edi. U tirqishdan o'tayotgan yorug'lik spektridagi turli rangdagi (ya'ni turli to'lqin uzunligidagi nurlarni) linza orqali yoyilganda va qayta yig'ilganda, ularning o'zaro ta'sirlashayotganligini aniq ravshan ko'rgan. Tirqishdan oq nur o'tkazilganda, undan keyin rangdor va kamalakli halqalar paydo bo'lgan. Agar tirqish orqali ranglarda biri o'tkazilsa, undan keyingi holatda, qora va rangli halqalar o'rin almashinish tartibida paydo bo'lar edi. Ammo Nyuton nima sababdandir, o'ziga xos bo'lmagan tarzda, bu tadqiqotni oxirigacha yetkazmadi. Fikrimizcha, bu hodisani Nyuton o'zi tushuna olmagan qandaydir noma'lum fizik hodisalar bilan bog'lab, ularni tadqiq etish uchun qo'shimcha tadqiqotlarni olib borish zarur deb bilgan.
Nyuton qo'yib ketgan mumtoz optika tamal toshi asosida, mazkur fizik hodisaning to'liq modelini qurgan haqiqiy buyuk tadqiqotchilar XIX-asrda paydo bo'ldi. Ulardan birinchisi Tomas Yung (1773-1829) edi.
Yangilаndi: 22.01.2025 11:32
|
|
Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...
|
|
|
Maqolaning 59 sahifasi, jami 109 sаhifа |
