Orbita.uz

Lev Davidovich Landau

21.01.2017 06:40 Muzaffar Qosimov Olimlar - Horijiy olimlar

Lev Davidovich Landau

(1908-1968)

Lev Davidovich Landau 1908-yilning 22-yanvar sanasida Ozarbayjonning Boku shahrida tug'ilgan. Uning otasi mahalliy korxonalarning birida neftchi-muhandis, onasi esa vrach bo'lib ishlagan.

o'zining bolalik yillari haqida eslaganda Landau "hamma qatori bola edim, vunderkind bo'lmaganman. Insho yozganimda eng yuqori olgan baho 3 bo'lgan. Matematikaga qiziqardim. Barcha nazariyotchi fiziklar ilm-fanga matematika orqali kirib kelishadi. Men ham istisno emasman. 12 yoshimda differensiallashni, 13 yoshimda esa integrallashni bilardim" - degan edi.

Albatta, ushbu xotiralarida Lev Landau olimlarga xos tarzda kamtarlik qilgan. U o'rta maktabda shu darajada yaxshi o'qiganki, o'zlashtirishda tengqurlaridan o'zib ketganidan, uni juda tez sinfdan-sinfga o'tkazishgan. Lev Landau 13-yoshidayoq maktabni a'lo baholar bilan tamomlagan. Biroq, o'spirin yoshdagi farzandlarini oliygohda qiynalib qolishidan cho'chigan ota-onasi uni o'sha yiliyoq oliy o'quv yurtiga kirishini istashmagan. Shu sababli Landau dastlab Boku iqtisodiyot bilim yurtiga kirib o'qiy boshlagan.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 31.01.2025 08:29

Bu haqida unuting!

16.04.2018 00:00 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Fan tarixidan....

Bu haqida unuting!

(Ayzek Azimovdan tarjima, maqola 1960-70 yillarga oid va shu sababli, undagi ba'zi eskirgan faktlarga hayron bo'lmasligingizni so'raymiz)

Yaqinda, biologiya boâ€˜yicha yangi nashr etilgan darsliklardan biri qoâ€˜limga tushib qoldi. Kitob menga anchayin qiziq tuyuldi. Taassufki, men avvaliga kitob muqaddimasini oâ€˜qib chiqdim (ha, men kitob muqaddimasini ham oâ€˜qiydiganlar toifasidanman ). Lekin, ushbu muqaddima matni meni chuqur umidsizlikka solib qoâ€˜ydi. Keling, oâ€˜sha kitobdagi dastlabki ikki mavzudan qisqacha iqtibos keltiray:

Batafsil... Mulohaza va fikrlar (1)

Yangilаndi: 22.11.2018 15:11

Xoll effekti

10.09.2018 09:00 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli fizika

Xoll effekti

1879-yilda amerikalik fizik Edvin Xoll qiziq bir fizik tajriba o'tkazdi. U yupqa to'rtburchak oltin plastinani kuchli magnit maydoniga, ushbu magnit maydoni tekisligiga perpendikulyar tarzda joylashtirdi. Keling, x va x′ o'sha tilla to'rtburchakning ikkita qarama-qarshi tomonini ifodalasin; y va y' esa qolgan yana ikkita qarama-qarshi tomoni bo'lsin. Olim tilla to'rtburchakning x va x′ tomonlariga batareykaning qutblarini uladi va tok x yo'nalishda oqishni boshladi. Shunda Xoll hayrat bilan shuni kuzatdiki, y va y′ tomonlar orasida ham muayyan elektr kuchlanishi yuzaga keldi. Ushbu kuchlanish esa, tokning zichligi va magnit maydoni qiymati B_z ning ko'paytmasiga proporsional ekan. Ko'p yillar mobaynida, Xoll effektidan amaliy foydalanish sohasini topish qiyin bo'ldi. Chunki, bunda hosil bo'layotgan kuchlanish qiymati juda past edi. Lekin, ushbu effekt, XX-asrning ikkinchi yarmida butun dunyo bo'ylab son-sanoqsiz sondagi ilmiy tadqiqotlar va tajriba-sinov ishlanmalarida anchayin foydali manba sifatida qo'llanildi. Aytish joizki, Xoll tomonidan bunday past kuchlanishni kashf qilishi, elektron kashf qilinishidan naq 18-yil avvalroq sodir bo'lgan edi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 14.02.2025 08:22

Intermetallidlar

17.08.2018 13:12 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli kimyo

Intermetallidlar

Intermetallidlar - hali unchalik yaxshi o'rganilmagan, lekin, ajoyib xossalarga ega noyob birikmalardir. Nomidan ham ko'rinib turibdiki, intermetallidlar - metallarning birikmalari bo'ladi.

Bu tushunchaning turli xil tariflari keltirilgan. Lekin, nisbatan tushunarliroq va sodda ta'rifni XX-asrning 60-yillarida nemis kimyogari Shults tomonidan keltirilgan edi. U quyidagicha ifodalanadi: Intermetallid deb, kamida ikkita metalldan tashkil topgan va shuningdek, yana biror metalloidga ham ega bo'lishi mumkin bo'lgan kimyoviy birikmalardir. Intermetallid birikma kimyoviy jihatdan kristall strukturaga ega bo'lishi lozim; lekin, uning kristall strukturasi tuzilishi, intermetallid tarkibidagi metallarning kristall strukturasidan farq qiladi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 06.02.2025 10:12

Oy toshlari

13.09.2018 09:00 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Astronomiya

Oy toshlari

Yerdan turib ham qurollanmagan ko'z bilan sirtini kuzatish mumkin bo'lgan yagona osmon jismi - Oy bo'ladi. Oyni o'rganish bo'yicha zamonaviy tadqiqotlar butun boshli mustaqil fan - selenologiyani shakllantirgan. Oyga uyishtirilgan kosmik parvozlar esa uning sirtiga oid jinslarni, ayniqsa, Oy toshlarini o'rganish imkonini berdi. Oy toshlarining oxirgi partiyasi Yerga 1976-yilda keltirilgan edi.

Oy bizga faqat bir tarafi bilan qarab turadi. Lekin bu Oy umuman harakatsiz degan noto'g'ri taassurot uyg'otmasligi lozim. Oy ham o'z o'qi atrofida aylanadi. Lekin, uning o'z o'qi atrofida aylanish jarayoni juda olis uzoq o'tmishda uning Yer atrofida aylanish jarayoni bilan sinxronlashib, uyg'un monandlikka kelgan. Yani, Oyning o'z o'qi atrofida aylanish davri uning Yer atrofini aylanib chiqish davriyligi bilan tenglashib qolgan va shu sababli, har ikkala jism muttasil aylanishda bo'lgani bilan, baribir biz Oyning faqat bir tarafini ko'ramiz.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 14.02.2025 10:42

Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...

«
birinchi
avvаlgi
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
kеyingi
so'nggi
»

Maqolaning 42 sahifasi, jami 109 sаhifа

Orbita . U Z