Orbita.uz

Amaliya (Emmi) Nyoter - matematikaning toj-taxtsiz qirolichasi

08.03.2017 12:06 Muzaffar Qosimov Olimlar - Horijiy olimlar

Amaliya (Emmi) Nyoter - matematikaning toj-taxtsiz qirolichasi

Zamonamizning saralangan eng yetuk matematiklarining fikricha,
ayollar uchun oliy ma'lumot eshiklari ochilganidan
buyon dunyoga kelganlar orasida Emmi Nyoter
eng yuksak matematik ijodiy iste'dod sohibasi bo'lgan.

Albert Eynshteyn.

Eynshteyn haq edi. Emmi Nyoter (1882-1935) haqiqatan ham, hayratlanarli darajada o'ta iste'dodli ajoyib matematik olima bo'lgan. Eynshteyn Emmi Nyoter bilan Prinston Istiqbolli Tadqiqotlar Institutida birga ishlashni istagandi. Biroq, XX asr fizikasi dahosining bu niyati amalga oshmagan. Ular birgalikda, hamkasb bo'lib ishlashga muvaffaq bo'lishmadi. Bunga sabab, Emmi Nyoterning bevaqt o'limi bo'lgan edi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 30.01.2025 08:57

Qadimgi yadroviy reaktor

30.05.2018 09:40 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Fan tarixidan....

Qadimgi yadroviy reaktor

1930-yillar oxiriga kelib, olimlar Enriko Fermi hamda Leo Silard uranning parchalanishi orqali zanjir reaksiyasini hosil qilish mumkinligini tushunib yetishdi. Kolumbiya universitetida tajriba olib borar ekan, Fermi hamda Silard, uranda subatom zarrachalar, ya'ni, neytrinolar chiqib kelayotganini payqashdi va bu zanjir reaksiyasi bilan birga, yadroviy qurollarni yaratish ishiga ham poydevor bo'lishini payqashdi. Keyinchalik Leo Silard: "Men o'sha tunda dunyo tamom bo'ldi deb o'ylagandim" deb yozgan edi. Boshqariladigan yadroviy zanjir reaksiyalari jarayoni favqulodda murakkab va mushkuldir. Shu sababli ham, 1972-yilda farang fizigi Fransis Perren Gabondagi Oklo nomli hudud yaqinida, bundan taxminan 2 milliard yil muqaddam ona tabiatning o'zi ishga tushirib qo'ygan tabiiy yadro reaktoriga duch kelganida, hayratdan lol qolgan edi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 05.02.2025 11:45

Vakuumdagi yorug'lik tezligi

27.09.2018 09:00 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli fizika

Vakuumdagi yorug'lik tezligi

(energiya haqida qanday tasavvurlarimiz bor?)

Ilm-fanga Eynshteyn taqdim etgan E=mc² formulasidan ham taniqliroq formulani topish qiyin. Uni deyarli hamma taniydi: yuqori intellektual ilmiy-fantastika shinavandalari ham, atom fizikasi mutaxassislari ham, talabalar, gazeta muxbirlari, uy bekalari, haydovchilar va hatto ayrim deputatlar ham.

Lekin, tanish boshqa, uning mohiyatini anglash boshqa narsa. Formulani bilishi va uni tushunish ham boshqa-boshqa narsalardir.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 12.02.2025 08:51

Geliy - o'ziga to'q element

18.08.2018 11:36 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli kimyo

Geliy - o'ziga to'q element

Quyosh nuri aslida biz ko'rganimizdek zarrin sariq emas, balki, tabiatda bo'lishi mumkin bo'lgan barcha ranglar yig'indisidan iboratdir. Agar Quyoshdan kelayotgan yorug'lik nurlarini uchburchak shisha shaklidagi prizmadan o'tkazilsa, yorug'lik tarkibiy ranglarga taqsimlanib, xuddi kamalak misol jilvalana boshlaydi. Yorug'likning bu tarzda tarkibiy ranglarga taqsimlanishini spektr deyiladi.

Kimyoviy elementlar ham yuqori haroratlargacha qizigan chog'da ulardan chiqayotgan yorug'lik nurlarining spektrdan o'tkazilsa, hosil bo'lgan spektr turli ranglardagi yorqin chiziqlar namoyon qiladi. Bu chiziqlar ketma-ketligini spektral chiziqlar deyiladi. Tabiatda har bir element faqat o'zigagina xos bo'lgan va boshqa elementda takrorlanmaydigan shunday spektral chiziqlar ketma-ketligiga ega.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 22.01.2025 08:52

Voyajer-2 ham Quyosh sistemasini tark etdi

23.02.2019 08:00 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Astronomiya

Voyajer-2 ham Quyosh sistemasini tark etdi

NASA tomonidan olis 1977-yilda Koinotga uchirilgan Voyajer-2 avtomat kosmik stansiyasi ham Quyosh sistemasini tark etdi. Bu haqida Amerika geofizika ittifoqining Vashingtonda bo'lib o'tgan yig'ilishida rasman e'lon qilingani haqida BBC-Science xabar tarqatgan. Shuningdek, mazkur ma'lumotni, NASA tomonidan Voyajer-2 missisyasining mas'ul ilmiy xodimi, professor Edvard Stoun ham tasdiqlagan.

Shunday qilib, Voyajer-2 geliosferani tark etgan ikkinchi sun'iy obyektga aylandi. Bundan avval, 2013-yilda uning egizagi - Voyajer-1 ham Quyosh tizimini tark etib, yulduzlararo fazoga chiqib ketgan edi.

Batafsil... Mulohaza va fikrlar (1)

Yangilаndi: 14.02.2025 10:41

Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...