Orbita.uz

Organik ximiya

22.10.2014 04:18 Muzaffar Qosimov Kutubxona - Kimyo

Organik ximiya

Mualliflar: O. Sodiqov, O. Yoâ€˜ldoshev, Q. Sultonov

Tematik yoâ€˜nalishi: Kimyo, organik kimyo,

Tarixi: Toshkent, Â«Oâ€˜qituvchiÂ» nashriyoti, 1971 yil.

Orbita.Uz taqdim etayotgan elektron nusxa: .Djvu va .pdf formatlaridagi variantlarda, sifatli skanerlangan.

Grafikasi: Oâ€˜zbek tili kirill alifbosida.

Batafsil... Mulohaza va fikrlar (1)

Yangilаndi: 26.12.2018 07:52

Seni qutlayman, notanish!

08.09.2018 09:00 Muzaffar Qosimov Maqolalar - Qiziqarli kimyo

Seni qutlayman, notanish!

Hamma joyda bo'lgani singari, ilm-fanda ham moda ketidan quvish degan narsa mavjud. Agar siz biror ilmiy yangilikka qo'l urib, ko'pchilik uchun kutilmagan, noodatiy va eng muhimi - muvaffaqiyatli tajribani uddalasangiz, siz hali fikringizni jamlab olishingizdan avval sizga taqlid qilib, muvaffaqiyatingizni o'z nomi ostida takrorlashni istovchi bir gala odamlar paydo bo'ladi.

Ilm-fandagi bunday misollar talaygina. Xususan, 1898-yilda Uilyam Ramzay va Moris Uilyam Travers tomonidan kashf qilingan ksenon elementini olish mumkin. U tegishli bo'lgan kimyoviy element guruhidagi boshqa elementlar singari, ksenon ham suyuq havodan ajratib olingan. Qizig'i shundaki, havoda ushbu elementning mavjudligini, havo tarkibi qizg'in tadqiq etilgan o'sha asr mobaynida hatto taxmin ham qilinmagan edi. Tadqiqotchilar havo tarkibida g'alati va notanish elementni ko'rib ozmuncha hayratga tushishmagan o'shanda. Shuning uchun ham, ksenon nomining o'zi o'sha paytdagi kimyogarlarning hayrat va ajablanishi ifodasi o'laroq dunyoga kelgan. Uning ma'nosi yunon tilidagi notanish, begona va g'alati ma'nolarini beruvchi xenon so'zidan kelib chiqqan edi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 10.02.2025 07:53

Grem effuziya qonuni

19.09.2015 10:08 Muzaffar Qosimov Ma'lumotnomalar - Fizika

Grem effuziya qonuni

1805-1869 yillarda yashab o'tgan shotland olimi Tomas Grem (Grexem, o'ng tarafdagi rasmda) sharafiga nomlangan va aynan u tarafidan 1829-yilda kashf qilingan ushbu qonun quyidagicha uqtirish beradi:

Kichik mikroskopik tirqishchadan o'tayotgan gazning chiqish tezligi, gaz zarralari massasining kvadrat ildizidan chiqarilgan qiymatga teskari proprsional.

Ushbu tasdiqni quyidagicha formula bilan ifodalash mumkin:

Bunda R₁ va R₂ - birinchi va ikkinchi gazlarning chiqish tezliklari, M₁ va M₂esa, mos ravishda ularning molyar massalari. Grem qonuni bir vaqtning o'zida ham diffuziya va hamda effuziya hodisalari uchun o'rinlidir. Effuziya - gaz molekulalarining mikroskopik tirqishdan o'zaro to'qnashmasdan birma-bir, bittama-bitta o'tishi jarayonidir. Gazning chiqish tezligi, uning molekulalari massasiga bog'liq bo'ladi. Masalan, vodorod singari yengil gazlarning molekulalari tirqishdan nisbatan tezroq chiqib ketadi. Chunki massasi yengil molekulalar boshqa, og'irroq zarrachalarga nisbatan kattaroq tezlik bilan harakatlanadi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 05.02.2025 08:44

Xabbl qonunining mazmuni qanday?

12.06.2015 09:30 Muzaffar Qosimov Ma'lumotnomalar - Astronomiya

Xabbl qonuning mazmuni qanday?

Xabbl qonuni bizdan olisdagi galaktikalarning uzoqlashish tezligi hamda ulargacha bo'lgan masofa orasidagi chiziqli munosabatni ifodalaydi. Unga muvofiq, bizdan ikki barobar olis masofada joylashgan galaktika, bizdan ikki xissa kattaroq tezlik bilan uzoqlashayotgan bo'ladi.

Ushbu qonuni XX-asrning 20-yillarida, o'sha paytda unchalik ham aniq bo'lmagan va miqdoran kam sonli o'lchashlar asosida, AQSHlik astronom Edvin Xabbl tomonidan shakllantirilgan edi. Galaktikalargacha bo'lgan masofani undagi nisbatan yorqin yulduzlarning yarqiroqligiga ko'ra baholash va baholash natijalarini avvaldan ma'lum bo'lgan boshqa galaktikalarning tezliklari bilan qiyoslash orqali, Xabbl ushbu tezliklar orasidagi chiziqli munosabatni aniqladi. Lekin bunda tezlik va masofa orasidagi o'zaro bog'liqlikni ifodalovchi proporsionallik koeffitsiyenti, masofani chamalashdagi tizimli ravishda yo' qo'yilgan xatolik tufayli, anchayin past ko'rsatkich bilan aniqlangan edi. Xabbl nisbatidagi proporsionallik koeffitsiyentini Xabbl doimiysi deb atash urfga kirgan. Xabbl doimiysiga aniqlik kiritish hozirda ham davom etmoqda. Bugungi davrdagi ushbu doimiynining nisbatan katta aniqlik bilan belgilangan qiymati har bir megaparsekka (Mpk) 70 km/soniyani tashkil qiladi. (1 Mpk taxminan 3 million yorug'lik yiliga teng). Masalan biror galaktika bizdan aytaylik 100 Mpk masofada joylashgan bo'lsa, demak u bizdan taxminan 70Ã—100=7000 km/soniya tezlik bilan uzoqlashmoqda ekan deb xulosa qilinadi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 03.02.2025 09:10

Gipatiya

25.02.2016 11:58 Muzaffar Qosimov Olimlar - O'tmishning buyuk olimlari

Gipatiya (taxminan 370-415 yillar)

Vatikan muzeyiga tashrif buyursangiz, 5×7,7 metr o'lchamli ulkan freskani tomosha qilishingiz mumkin. Freska "Afina maktabi" deb nomlanadi. Muallif - Rafael (Rafael Santi). Shedevr asarga razm solar ekansiz, uning haybati va go'zalligi sizni maftun etib qo'yadi. Qadimgi yunon mutafakkirlariga bag'ishlangan ushbu ulkan freskada Aflotun, Arximed, Aristotel, Suqrot, Yevkilid, Pifagor kabi buyuk daholarni tanib olish mumkin. Ushbu benazir allomalar orasida yakkayu-yagona ayol qiyofasini ilg'ash unchalik qiyin emas. Xuddiki, shundayin buyuk shaxslar qatorida tasvirlangani uchun xiyol uyalish bilan biroz egilib turgan ushbu sochlari qo'ng'ir rangli ayol - Iskandariyalik Gipatiya bo'ladi. U benazir mantiq sohibi bo'lgan faylasuflar, astronomlar, matematiklar orasida tik turibdi va tomoshabinning ko'ziga tik qaramoqda.

Tarixchilarda Gipatiya shaxsiyatiga haqiqiy xolis chizgi beradigan kam sonli ma'lumotlar mavjud xolos. Astronomlar esa unga alohida hurmat bajo keltirishgan: uning sharafiga Oydagi krater, hamda, Mars va Yupiter oralig'idagi asteroidlardan biri "Gipatiya" nomlangan. Lekin baribir Gipatiyani eng yuksak sharaflagan narsa bu - Rafaelning yuqorida tilga olingan asaridir. Undan bahra olish uchun yulduzlar xaritasi kerak emas.

Gipatiyaning hayot yo'lini kuzatar ekanmiz, olimlarning hayoti ularning vafotidan keyin ham kitoblarda, ensiklopediyalarda hamda kinoekranlarda davom etishiga amin bo'lamiz. Tan olish kerakki, bugungi kunda qahramonga mashhurlik keltirish borasida kitobdan ko'ra kino yaxshiroq bo'lib qoldi.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Yangilаndi: 12.02.2025 07:42

Mavzuga oid boshqa mаqоlаlаr...