Butun dunyoda ilm-fan, texnika va ta'lim yo'nalishlarida, mahsulot va hizmatlarning parametrlarini ifodalash uchun qabul qilinga Xalqaro Birliklar Tizimi - SI (System Internationale) o'z ichiga quyidagi jadvalda keltirilgan 7 asosiy birlikni qamrab oladi. SI bo'yicha qabul qilingan amaldagi boshqa barcha birliklardan keltirib chiqariladigan ushbu 7 birliklarning hosilaviy birliklardir. Jadvalda birliklarning ifodaviy belgilanishi, xalqaro qabul qilingan ta'rifi, va qabul qilingan sanasi keltirilgan.

SIning old qo‘shimchalari

11-O‘TXK da (1960, Rezolyutsiya 12, CR 87) SI birliklarining, 10¹² dan 10⁻¹² gacha bo‘lgan oraliqdagi o‘nli karrali va ulushli qiymatlarining nomlari va belgilarini ifodalashda foydalanish uchun, old qo‘shimhchalar va ularning belgilari tartibini tasdiqladi. 10⁻¹⁵ va 10⁻¹⁸ lar uchun old qo‘shimchalar, 12-O‘TXK tomonidan (1964, Rezolyutsiya 8, CR 94); 10¹⁵ va 10¹⁸ lar uchun old qo‘shimchalar esa, 15-O‘TXK tomonidan (1975, Rezolyutsiya 10; CR 106 va Metrologia 1975, 11, 180-181); 10²¹ ; 10²⁴ ; 10⁻²¹ va 10⁻²⁴ lar uchun old qo‘shimchalar esa, 19-O‘TXK (1991, Rezolyutsiya 4, CR 185 va Metrologia 1992, 29, 3) tomonidan kitirilgan.

Quyidagi jadvalda, tasdiqlangan barcha old qo‘shimchalar ro‘yxati keltirilgan.

Kimyoviy va fizik-kimyoviy kattaliklar

Xalqaro birliklar tizimini umumiy kimyo va molekulyar fizika, shuningdek, kimyoviy texnologiyaga joriy qilish unchalik kata qiyinchiliklar tugʻdirmaydi. Bu fanlarda uchraydigan turli eskirgan fizik va fizik-kimyoviy kattaliklarni, SI birliklaridan karrali va ulushli birliklar hosil qilib, eskirgan kattaliklarning sonli qiymatlarini qulay koʻrinishda ifodalash mumkin. Masalan, juda kichik massalar uchun Xalqaro birliklar tizimining massa birligi kilogramm (kg) dan hosil qilinadigan karrali birliklari: gramm (g), milligramm (mg), nanogramm (ng), pikogramm (pg) va hokazolarni ishlatib, bundan avval fizik-kimyoviy oʻlchovlarda uchraydigan massaning tizimlashmagan quyidagi birliklari: gamma (1 mkg ga teng), milligamma (1 ng ga teng), mikrogamma (1 pg ga teng) va hokazolarni chetlab oʻtish mumkin. Ammo avvalgi birliklardan baʼzilari (masalan, termokimyoviy kaloriya) ni vaqtincha ishlatishga, boshqalari (masalan, massaning atom birligi, molyar birliklar) ni esa takomillashtirib SI birliklari bilan bir qatorda ishlatishga yoʻl qoʻyiladi. Yetmishinchi yillarning oʻrtalaridan boshlab barcha mavjud standartlar, anʼanaviy ilmiy tadqiqot ishlari, tabiatshunoslik, nazariy xarakterdagi nashrlar, shuningder, shartli shkalalar (masalan, Rokvell va Vikkers qattiqlik shkalalari, fotomateriallarning yorugʻlik sezuvchanligi va hokazolar) asosida darajalangan kattalik birliklari oʻlchovlariga Xalqaro tizim birliklari asta-sekin, lekin muntazam ravishda kirib bordi.

Xalqaro birliklar tizimi fizik va fizik-kimyoviy kattaliklarning avvalgi qatoridagi baʼzi oʻziga xos birliklarni aniqlashtirdi va oʻz qatorida qoldirdi.