Vitaminlar

 

1893-yilda yosh golland vrachi Eykman, vatanini tark etib, Yava orolidagi Baraviya shahriga ko‘chib o‘tadi va o‘sha yerda yashay boshlaydi. Bu yerda «Beri-beri» deb atalgan dahshatli kasallik tarqalgan edi. Lekin bu kasallik faqat yavada emas, Xitoy, Yaponiya, Koreya kabi sharqiy osiyo davlatlarida, Afrika va Janubiy Amerikaning bir qancha davlatlarida ham keng tarqalgan bo‘lib, Eykman kasallikning asosan muttasil guruch iste'mol qiladigan aholi orasida uchrayotganligiga e'tibor qaratdi. Odam yoki jonivorlar «Beri-beri» bilan hastalanganida avval qo‘llari keyin oyoqlari qotib qolardi, bo‘yinning tomirlari tortishib, bemorlar aksariyat hollarda vafot etardilar. Eykman kasallikni davolash uchun jiddiy izlanishga kirishdi. U turli vositalarni davomli ravishda sinab ko‘rdi. Lekin, uning biror bir dorisi yoki muolajasidan davolovchi ta'sir kuzatilmas edi.

Gaz bosimi

Qattiq jism va suyuqliklardan farqli ravishda gazlar atrof muhitga doimiy ravishda, bosim o‘tkazadi. Gazlarning‘ ayniqsa siqilgan holatdagi bosimi juda qulay va foydali energiya manbaidir.

Suyuqliklardan va qattiq jismlardan farqli ravishda, gazlar oson siqiladi. Masalan, xonadagi barcha havoni, bir kichik ballonga qamash mumkin va unday balloning hajmi vannanikidan ham kichik bo‘ladi. Shuningdek gazlar sezilarli darajada kengayish xususiyatiga ham ega.

Bunday ajoyib xususiyatlarning sababi esa, gaz molekulalari orasida masofaning mavjud ekanlididadir. Siqilganda masofa qisqaradi va gaz molekulalari bir biriga yaqinlashib oladi. Kengayishda esa, masofa ortib, molekulalar bir biridan uzoqlashadi.

Shaxmatda o'ynalishi mumkin bo'lgan parityalar soni nechta?

Shaxmat taxtasida o'ynalishi mumkin bo'lgan partiyalarning necha xil varianti bo'lishi mumkinligini hech o'ylab ko'rganmisiz? Taxminan qancha deb his?blaysiz? 100? Juda kam. 1000? 100000 ham kam. Million deysizmi yoki milliardmi? Urinmay qo'ya qoling. Shaxmat taxtasida o'ynalishi mumkin bo'lgan partiyalarning aniq sanog'i mavjud emas. o'rtacha qiymatlar bo'yicha Taxminiy hisoblangan eng kichik ehtimollik partiyalar variantiga ham, sizning sanoq talaffuzi lug'atingizdagi sonlarning hammasi ham yetmaydi!

Boshingizni qotirmay, aniq gaplarga o'tsak:

Belgiyalik matematik M. Kraychikning "Matematik o'yinlar va matematik ko'ngilochar" nomli kitobida bir homaki taqribiy hisob keltrilgan.

Rentgen nurlari tibbiyotda

Rentgen nurlarining qattiq jismlardan, masalan, odam muskullaridan ham o‘ta olishi, ularning tibboyotdagi benazir dastyorga aylanishlariga sababchi bo‘ldi. Rentgen nurlari, hakimlarga mijoz organizmida nimalar sodir bo‘layotganligini aniqlashga yordam beradi.

Rentgen nurlari 1895-yilda Vyurtsburg universitetining olmon olimi Vilgelm Konrad Rentgen (1845-1923) tomonidan kashf etilgan edi. Bu nurlar ham, ko‘zga ko‘rinadigan nurlar, gamma-nurlanishlari, radioto‘lqinlar, mikroto‘lqinlar, infraqizil, ultrabinafsha nurlanishlar singari, elektromagnit spektrining bir turi hisoblanadi. Rentgen nurining kashf etilishiga tasodif sababchi bo‘lgan.

Konrad Rentgen katod nurlari taratuvchi elektron-nur trubkasi bilan tajribalar olib borar edi. Bir safar, trubka zich va qop-qora qalin qog‘ozli g‘ilof bilan berkitilgan holatda tasodifan elektrni ulab yubordi va yaqin orada joylashgan platinosianistik bariyning kristallari yashil rangda rovlana boshlaganini payqab qoldi. Rentgen trubkani o‘chirishi bilanoq, tovlanish to‘xtadi. Qaytadan yoqsa, kristallar yana yorishib, tovlana boshladi. Tekshirishlarni davom ettrib, Rentgen avvalari ma’lum bo‘lmagan nurlanish turi bilan to‘qnash kelganini fahmladi. U katod nurlari, elektron-nur trubkaning ichida qandaydir to‘siqqa duch kelayotgan bo‘lsa kerak deb o‘yladi.