Quyosh tizimida yangi sayyora kashf qilindi

2016-yil 20-yanvar sanasida Pasadenadagi Kaliforniya Texnologiya Universiteti olimlari Maykl Braun hamda Konstantin Batigin tomonidan AQSHning "Astronomik jurnal"da shov-shuvli chiqish qilindi. Olimlarning ishontirib ta'kidlashicha, Quyosh tizimining eng chetki qismida, Pluton orbitasidan narida, yangi sayyora kashf qilinibdi.

Ushbu sayyorani hozircha hech kim ko‘rmagan. Ya'ni uni olimlar o‘ziga yaqin boshqa osmon jismlariga ko‘rsatayotgan gravitatsion ta'siri orqali, bilvosita aniqlashgan. Hozircha nomlanmagan va rasman tasdiqlanmagan ushbu sayyoraning o‘lchamlari neptun o‘lchamlariga yaqin deb baholanmoqda. Uning massasi ham Yer massasida deyarli 10 barobar katta ekani ma'lum. Uning Quyosh atrofidan to‘liq aylanib chiqish davri 15000 yil deb hisoblanmoqda. Tuzilishiga ko‘ra ushbu sayyora ham, Neptun, Saturn, Yupiter va Uran singari gaz-gigantlari turkumiga kirardi. Olimlarning fikricha, ushbu sayyora, Quyosh tizimi endi-endi shakllanayotgan vaqtda, ya'ni bundan 4.5 milliard yil muqaddam, Quyosh tizimining eng chetki qismiga uloqtirib yuborilgan va o‘sha joyda qolib ketgan emish. Ushbu sayyoraning Quyoshga eng yaqinlashgan masofasi 200 astronomik birlik bo‘lib, bu Neptungacha bo‘lgan masofadan 7 barobar olisdir. Braun va Batiginning xato qilish ehtimoli atiga 0.007% deb baholanmoqda.

2015 yilning eng ilg‘or fan fidoiylari

Nature jurnali ilm-fan olamida 2015-yil yakunlariga bag‘ishlangan qator maqolalar chop etdi. Unda jumladan 2015 yil davomida o‘z fan sohasida eng katta natijalarga erishgan va ilm yo‘lida fidoiylik ko‘rsatgan ilg‘or fan kishilari haqida so‘z boradi.

"Embrion muharriri", "Pluton ovlovchi", "Iqlim posboni" va "Yadro diplomati" - "Nature" jurnali 2015 yil davomida jahon ilm osmonida yorqin iz qoldirgan eng ilg‘or va fidokor olimlarni aynan shunday nomlar bilan sharaflagan. Orbita.uz sayti ham o‘z mutolaachilarini ushbu olimlarning faoliyati va natijalari bilan tanishtirishni o‘rinli deb topdi.

"Iqlim posboni" - Kristina Figers

Kristina Figers - Kosta-Rikalik diplomat bo‘lib, o‘z diplomatik faoliyatining katta qismini Yer sayyorasida iqlim o‘zgarishlari masalalarini o‘rganish va uning salbiy oqibatlarini oldini olishga bag‘ishlagan. Figersning aytishicha, uning iqlim o‘zgarishlari masalalarini o‘rganishga kirishishi uchun turtki bo‘lib, Kosta-Rika o‘rmonlarida yashovchi qurbaqa turlaridan birining uning ko‘z oldida butunlay qirilib ketganligi bo‘lgan ekan. U o‘sha qurbaqani bolaligida o‘zi ko‘rganligi, lekin katta bo‘lganida bu qurbaqa turi yo‘q bo‘lib ketganligi va endi o‘z farzandlariga qurbaqa haqida faqat ertaknamo hikoya qilayotganligini afsus bilan ta'kidlaydi. "Bu narsa meni larzaga soldi", - deydi Figers. "Atmosfera haroratining asta sekinlik bilan o‘sib borishi, mazkur qurbaqaning yashash sharoitini yo‘qqa chiqardi. Natijada ushbu tur butunlay yo‘q bo‘lib ketdi. Men bu jonzot haqida bolalarimga hikoya qilib berar ekanman, u haqida eski adabiyotlardangina ma'lumot topardim. Men bu borada yangi materiallar yig‘a boshladim va o‘sha lahzalarda o‘zimni Yerdagi iqlim o‘zgarishlari masalalariga bag‘ishlashim kerakligini anglab yetdim".

Internetni o‘zgartirgan algoritm

Yoxud, Google qidiruv tizimi haqida eski va yangi gaplar...

Hozirgi kunda barchamiz zaruriy axborotni - kerakli ma'lumotnoma, tasvir, qo‘shiq yoki videoni albatta birinchi bo‘lib internetdan izlaymiz. Hech kim videotekadagi uzundan-uzoq tasmalarni aylantirib ko‘rib chiqmay qo‘ydi. Yoqtirgan qo‘shiqni ham endilikda ovoz yozish studiyalaridan izlamaypmiz. Tezkor ma'lumot kerak bo‘lib qolganda ham kutubxonaga borib kitob titib o‘tirmay qo‘ydik. Chunki endilikda bizning ixtiyorimizda ajoyib internet-qidiruv tizimlari mavjud!

Hijriy taqvim haqida

Musulmon olami muqaddas Ramazon oyini qarshilash arafasida turibdi. Kunning yorug‘ qismida yeyish-ichishdan tiyilib, ibodatga yanada kuchli rag‘bat qilinadigan ushbu oy joriy milodiy 2015 yilda 18-iyun sanasidan kirib kelmoqda.

Ramazon ro‘zasining shartlari, tarixi va boshqa tegishli xos jihatlari haqida yurtimiz diniy-ma'rifiy manbalarida yetarlicha ma'lumot topish mumkin. Shu sababli biz ushbu maqolada ko‘pchlikni aynan Ramazon kirib kelishi bilan bog‘liq holda qiziqtiruvchi jihatga - uning har yili avvalgi yildagidan 11-12 kun erta kelishiga qaratmoqchimiz.

Aslida ushbu maqolaning tayyorlanishiga sabab ham, ijtimoiy tarmoqlarda do‘stalrimdan birining "Ramazon har yili 12 kun erta keladi" - degan jumlasi sabab bo‘ldi.

"Erta keladi" iborasi bu o‘rinda biroz mubolag‘a bilan aytiladi. Sababi Ramazon ham, umuman har qanday boshqa diniy sanalar ham aslida har yili o‘z o‘rnida keladi. Gap shundaki, islomiy taqvim aslida Yerning yagona tabiiy yo‘ldoshi bo‘lmish Oyning Yer atrofi orbitasi bo‘ylab harakatiga asoslanadi. Bunday taqvimni "Qamariy taqvim" deyiladi. Keling hammasini bir boshdan boshlasak:

Eng qadimgi odamlar ham Oyning osmon sferasi bo‘ylab muayyan tartib-nizom asosida harakat qilishiga e'tibor qaratishgan bo‘lsa kerak. Oy yangi chiqqan o‘roq shaklidan borgan sari kattalashib boradi va 14 kun ichida to‘lishib, to‘linoy shakliga kiradi. Keyin yana kichrayib boradi va yana boshlang‘ich holatiga qaytadi. Bunday davriylik har 29 kecha kunduzda takrorlanaveradi. Ushbu davrni esa biz "Oy" deb ataymiz. (Ba'zan bunday davriylikni boshqacha oylardan ajratib ko‘rsatish uchun "tabiiy oy" deb yuritiladi, chunki nutqimizda boshqacha oylar ham mavjud. Masalan "kalendar oyi" kabi).