Elementlarning nisbiy atom massalari
Nazariy va amaiy fizika xalqaro ittifoqi va nazariy va amaliy kimyo xalqaro ittifoqlarining o‘zaro kelishuviga ko‘ra, avval qo‘llanilib kelgan fizik shkala bo‘yicha "atom massasi" hamda, kimyoviy shkala bo‘yicha "atom massasi" tushunchalari o‘rniga, yagona, "nisbiy atom massasi" tushunchasi bilan almashtirildi. Fizik shkala bo‘yicha atom massasi asosiga 16O kislorod izotopining atom massasi qabul qilinib, u 16 ga teng qilib belgilangan edi. Kimyoviy shkala bo‘yicha atom massasi uchun, kislorodning tabiiy izotoplarining aralashmasining 16O (99.759%), 17O (0.037%), 18O (0.204%) atom massasi - u ham 16 ga teng qilib belgilangan edi. Kimyoviy shkala bo‘yicha atom massasining son qiymatlari, fizik shkalaga nisbatan, 1.000275 marta kichikroq edi.
Nisbiy atom massasi uchun asos qilib, 12C uglerod atomining massasi qabul qilingan bo‘lib, u 12 ga teng. Bu ba'zan uglerod shkalasi bo‘yicha atom massasi ham deb yuritiladi. Uglerod shkalasi bo‘yicha atom massasining qiymatlari, kimyoviy shkaladagiga nisbatan 1.000043 marta kichik.
Quyidagi jadvalda, yer sharoitida mavjud elementlarning, shuningdek, sun'iy usulda olingan elementlarning ham nisbiy atom massalarining tavsiya etiladigan qiymatlari keltirilgan. Ko‘plab elementlarning atom massaslarining qiymatlari, natijaviy moddaning kelib chiqishi yoki, uning qayta ishlash usuliga bog‘liq. Shu sababdan, "izoh" ustunida quyidagi harfiy belgilar qo‘llanildi:
"a" harfi bilan - kelib chiqishi turlicha bo'lgan moddalardagi izotop tarkibining turlicha ekanligi sababli, nisbiy atom massasining yanada aniqroq o‘rnatish uchun qiyinchilik tug‘diradigan moddalar; jadvaldagi shunday belgi bilan izohlangan barcha elementlar uchun keltirilgan qiymatlarni, kelib chiqishi yerga oid bo'lgan barcha moddalar uchun tadbiq etish mumkin;
"b" harfi bilan - anomal izotop tarkibiga ega geologik namunalari aniqlangan elementlar belgilangan bo‘lib, bunday elementlarning turli namumalari uchun jadvalda keltirilgan nisbiy atom massalarining qiymatlari farqqa ega bo‘lishi mumkin;
"c" harfi bilan - elementning jadvalda keltirilgan nisbiy atom massasi qiymati va sanoatda qo‘llaniladiigan moddalar uchun belgilangan qiymatlari orasida o‘zaro farq bo‘lish mumkin;
"d" harfi bilan - belgilangan radioaktiv elementlarda, elementning eng uzoqroq yashovchi izotopi uchun nisbiy atom massasi keltirilgan.
"e" harfi bilan - radioaktiv elementning eng uzoqroq yashaydigan izotopi uchun massa soni keltirilgan. (Massa soni, izotop atomi yadrosidagi proton va neytronlarning umumiy soni.)
Elementning tartib raqami |
Element ramzi |
Element nomi |
Elementning nisbiy atom massasi |
Izoh |
1 |
H |
Vodorod |
1,0079±0,0001 |
a |
2 |
He |
Geliy |
4,00260±0,00001 |
b |
3
|
Li |
Litiy |
6,941±0,001 |
a,b,c |
4
|
Be |
Berilliy |
9,01218±0,00001 |
|
5
|
B |
Bor |
10,81±0,01 |
a,c |
6
|
C |
Uglerod |
12,011±0,001 |
a |
7
|
N |
Azot |
14,0067±0,0001 |
|
8
|
O |
Kislorod |
15,9994±0,0003 |
a |
9
|
F |
Ftor |
18,999403±0,000001 |
|
10. |
Ne |
Neon |
20,179±0,003 |
c |
11. |
Na |
Natriy |
22,98977±0,00001 |
|
12. |
Mg |
Magniy |
24,305 ±0,001 |
b |
13. |
Al |
Alyuminiy |
26,98154 ± 0,00001 |
|
14. |
Si |
Kremniy |
28,0855 ± 0,0003 |
|
15. |
P |
Fosfor |
30,97376 ± 0,00001 |
|
16. |
S |
Oltingugurt |
32,06 ± 0,01 |
a |
17. |
Cl |
Xlor |
35,453 ± 0,001 |
|
18. |
Ar |
Argon |
39,948 ± 0,003 |
a, b |
19. |
K |
Kaliy |
39,0983 ± 0,0003 |
|
20. |
Ca |
Kalsiy |
40,08 ± 0,01 |
b |
21. |
Sc |
Skandiy |
44,9559 ± 0,0001 |
|
22. |
Ti |
Titan |
47,90 ± 0,03 |
|
23. |
V |
Vanadiy |
50,9415 ± 0,0001 |
|
24. |
Cr |
Xrom |
51,996 + 0,001 |
|
25. |
Mn |
Marganets |
54,9380 ± 0,0001 |
|
26. |
Fe |
Temir |
55,847 ± 0,003 |
|
27. |
Co |
Kobalt |
58,9332 ± 0,0001 |
|
28. |
Ni |
Nikel |
58,70 ±0,01 |
|
29. |
Cu |
Mis |
63,546 ± 0,003 |
a |
30. |
Zn |
Rux |
65,38 ± 0,01 |
|
31. |
Ga |
Galliy |
69,72 ± 0,01 |
|
32. |
Ge |
Germaniy |
72,59 ±0,03 |
|
33. |
As |
Mishyak |
74,9216 ± 0,0001 |
|
34. |
Se |
Selen |
78,96 ± 0,03 |
|
35. |
Br |
Brom |
79,904 ± 0.001 |
|
36. |
Kr |
Kripton |
83,80 ± 0,01 |
b, c |
37. |
Rb |
Rubidiy |
85,4678 ± 0,0003 |
b |
38. |
Sr |
Stronsiy |
87,62 ± 0,01 |
b |
39. |
Y |
Ittriy |
88,9059 ± 0,0001 |
|
40. |
Zr |
Sirkoniy |
91,22 ±0,01 |
b |
41. |
Nb |
Niobiy |
92,9064 ± 0,0001 |
|
42. |
Mo |
Molibden |
95,94 ± 0,01 |
|
43. |
Tc |
Texnetsiy |
98 |
e |
44. |
Ru |
Ruteniy |
101,07 ± 0,03 |
b |
45. |
Rh |
Rodiy |
102,9055 ± 0,0001 |
|
46. |
Pd |
Palladiy |
106,4 ± 0,1 |
b |
47. |
Ag |
Kumush |
107,868 ± 0,001 |
b |
48. |
Cd |
Kadmiy |
112,41 ± 0,01 |
b |
49. |
In |
Indiy |
114,82 ± 0,01 |
b |
50. |
Sn |
Qalay |
118,69 ± 0,03 |
|
51. |
Sb |
Surma |
121,75 ± 0,03 |
|
52. |
?1 |
Tellur |
127,60 ± 0,03 |
b |
53. |
I |
Yod |
126,9045 ± 0,0001 |
|
54. |
?? |
Ksenon |
131,30 ±0,01 |
b, c |
55. |
Cs |
Seziy |
132,9054 ± 0,0001 |
|
56. |
C? |
Bariy |
137,33 0.01 |
b |
57. |
La |
Lantan |
138,9055 ± 0,0003 |
b |
58. |
?? |
Seriy |
140,12 ± 0,01 |
b |
59. |
?r |
Prazeodim |
140,9077 + 0,0001 |
" |
60. |
Nd |
Neodim |
144,24 ± 0,03 |
b |
61. |
Pm |
Prometiy |
145 |
e |
62. |
Sm |
Samariy |
150,4 ± 0,1 |
b |
63. |
Eu |
Yevropiy |
151,96 ± 0,01 |
b |
64. |
Gd |
Gadoliniy |
157,25 +0,03 |
b |
65. |
Tb |
Terbiy |
158,9254 ± 0,0001 |
|
66. |
Dy |
Disproziy |
162,50 ± 0,03 |
|
67. |
Ho |
Golmiy |
164,9304 ± 0,0001 |
|
68. |
Er |
Erbiy |
167,26 ± 0,03 |
|
69. |
Tm |
Tuliy |
168,9342 ± 0,0001 |
|
70. |
Yb |
Itterbiy |
173,04 ± 0,03 |
|
71. |
Lu |
Lyutetsiy |
174,967 ± 0,003 |
|
72. |
Hf |
Gafniy |
178,49 ± 0,03 |
|
73. |
?? |
Tantal |
180,9478 ± 0,0003 |
|
74. |
W |
Volfram |
183,85 ± 0,03 |
|
75. |
Re |
Reniy |
186,207 ± 0,001 |
|
76. |
Os |
Osmiy |
190,2 ± 0,1 |
b |
77. |
Ir |
Iridiy |
192,22 ± 0,03 |
|
78. |
Pt |
Platina |
195,09 ± 0,03 |
|
79. |
Au |
Oltin |
196,9665 ± 0,0001 |
|
80. |
Hg |
Simob |
200,59 ± 0,03 |
|
81. |
T1 |
Talliy |
204,37 ± 0,03 |
|
82. |
Pb |
Qo‘rg‘oshin |
207,2 ± 0,1 |
a, b |
83. |
Bi |
Vismut |
208,9804 ± 0,0001 |
|
84. |
Po |
Poloniy |
209 |
e |
85. |
At |
Astat |
210 |
e |
86. |
Rn |
Radon |
222 |
e |
87. |
Fr |
Fransiy |
223 |
e |
88. |
Ra |
Radiy |
226,0254 ± 0,0001 |
b, d |
89. |
Ac |
Aktiniy |
227,0278 ± 0,0001 |
d |
90. |
Th |
Toriy |
232,0381 ± 0,001 |
b, d |
91. |
Pa |
Protaktniy |
231,0359 ± 0,0001 |
d |
92. |
U |
Uran |
238,029 ± 0,001 |
b, c, d |
93. |
Np |
Neptuniy |
237,0482 ± 0,0001 |
d |
94. |
Pu |
Plutoniy |
244 |
e |
95. |
Am |
Ameritsiy |
243 |
e |
96. |
Cm |
Kyuriy |
247 |
e |
97. |
Bk |
Berkliy |
247 |
e |
98. |
Cf |
Kaliforniy |
251 |
e |
99. |
Es |
Eynshteyniy |
252 |
e |
100
|
Fm |
Fermiy |
257 |
e |
101
|
Md |
Mendeleyeviy |
258 |
e |
102
|
No |
Nobeliy |
259 |
e |
103
|
Lr |
Lourensiy |
262 |
e |
104
|
Rf |
Rezerfordiy |
267 |
e |
105
|
Db (Ns) |
Dubniy (Nilsboriy) |
268 |
e |
106
|
Sb |
Siborgiy |
271 |
e |
107
|
Bh |
Boriy |
272 |
e |
108
|
Hs |
Xassiy |
270 |
e |
109
|
Mt |
Meynteriy |
278 |
e |
110
|
Ds |
Darmshtadtiy |
281 |
e |
111
|
Rg |
Rentgeniy |
280 |
e |
112
|
Cn |
Kopernikiy |
285 |
e |
113
|
Nh |
Nihoniy |
284 |
e |
114
|
Fl |
Fleroviy |
289 |
e |
115
|
Mc |
Moskoviy |
288 |
e |
116
|
Lv |
Livermoriy |
293 |
e |
117 | Ts | Tennesin | ||
118 | Og | Oganesson |
Bizni ijtimoiy tarmoqlarda ham kuzatib boring:
Feysbukda: https://www.facebook.com/Orbita.Uz/
Tvitterda: @OrbitaUz
Google+ : https://plus.google.com/104225891102513041205/posts/
Telegramdagi kanalimiz: https://telegram.me/OrbitaUz
< avvаlgi | kеyingi > |
---|