Mikrometr
Mikrometr yordamida eng kichik miqdorlardagi o’lchamlari ham yuqori aniqlikda qayd etish mumkin.
Mikrometr –turli buyumlar, konstruktsion detallar va muhandislik o’lchovlari uchun qo’llaniladigan, o’ta katta aniqlikka ega uzunlik o’lchash asbobi. Uning asosiy qismlari: qo’zg’almas o’qqa o’rnatilgan vint – o’lchanayotgan buyumni qisib olish va ushlab turish uchun; nonius bo’yicha shkalalar chizilgan dastak. Buymni imkon qadar qamrab olish uchun xrapli mexanizm ko’zda tutilgan. Ba’zan astronomlar ham o’z teleskoplarini shunday mikrometrlardan biriga nisbatan sozlab olishadi va undan yulduzlararo masofani o’lchashda foydalanishadi.
Ixtirochilar:
Nonius shkala yoki vernerni farang matematik va muhandisi Pyer Varne (1580 – 1637) tomonidan ixtiro qilingan. Nonius shkalasi asosiy shkala bo’ylab ikki yonga sirpaluvchan harakatlanadigan va uning juda kichik ulushli o’lchamlarini ko’rsatadigan harakatlanuvchi shkaladir.
Mikrometr mohiyatan C simon shakldagi qisqich bo’lib, shtangetsirkulning bur turi hisoblanadi. Unda o’lchanadigan buyum, qo’zg’almas vint (tovon) ga, mikrometrning narigi uchudagi xrapli mexanizm yordamida burab aylantirb qisib boriladigan harakatlanuvchi vint bilan qisib olinadi. Buyum o’lchamlari vintning aylanishlari soni bilan taqqoslanadi va shkalada namoyon bo’ladi.
1637 yilda ingliz astronomi Uilyam Gaskoyn (1612 - 1644) Vernye g’oyasini yulduzlararo masofani o’lchashda qo’llab ko’rdi. Keyinroq mikrometrni ingliz soatsoz ustasi Jorj Grem (1673 - 1751) tomonidan yanada takomillashtirildi. Uning konstruktsiyasi ham teleskopda ko’rinadigan yuldazlar orasidagi kichik masofalarni o’lchash uchun qo’llanildi. Astronomik asboblar aylanma shkala bilan ta’minlangan bo’lib, uni muhandislar mikrometr bilan jihozlashgan edi. Haqiqiy o’ta anqlikdagi mikrometr asbobi 1790 yilda ingliz ixtirochisi Genri Modsli (1771-1831) tomonidan loyihalandi.
< avvаlgi | kеyingi > |
---|