Mikrometr

Mikrometr yordamida eng kichik miqdorlardagi o�lchamlari ham yuqori aniqlikda qayd etish mumkin.

Mikrometr �turli buyumlar, konstruktsion detallar va muhandislik o�lchovlari uchun qo�llaniladigan, o�ta katta aniqlikka ega uzunlik o�lchash asbobi. �Uning asosiy qismlari: qo�zg�almas o�qqa o�rnatilgan vint � o�lchanayotgan buyumni qisib olish va ushlab turish uchun; nonius bo�yicha shkalalar chizilgan dastak. Buymni imkon qadar qamrab olish uchun xrapli mexanizm ko�zda tutilgan. Ba�zan astronomlar ham o�z teleskoplarini shunday mikrometrlardan biriga nisbatan sozlab olishadi va undan yulduzlararo masofani o�lchashda foydalanishadi.

�

Ixtirochilar:

Nonius shkala yoki vernerni farang matematik va muhandisi� Pyer Varne (1580 � 1637) tomonidan ixtiro qilingan. Nonius shkalasi asosiy shkala bo�ylab ikki yonga sirpaluvchan harakatlanadigan va uning juda kichik ulushli o�lchamlarini ko�rsatadigan harakatlanuvchi shkaladir.

�

Mikrometr mohiyatan C simon shakldagi qisqich bo�lib, shtangetsirkulning bur turi hisoblanadi. Unda o�lchanadigan buyum, qo�zg�almas vint (tovon) ga, mikrometrning narigi uchudagi xrapli mexanizm yordamida burab aylantirb qisib boriladigan harakatlanuvchi vint bilan qisib olinadi. Buyum o�lchamlari vintning aylanishlari soni bilan taqqoslanadi va shkalada namoyon bo�ladi.

1637 yilda ingliz astronomi Uilyam Gaskoyn (1612 - 1644) Vernye g�oyasini yulduzlararo masofani o�lchashda qo�llab ko�rdi.� Keyinroq mikrometrni ingliz soatsoz ustasi Jorj Grem (1673 - 1751) tomonidan yanada takomillashtirildi. Uning konstruktsiyasi ham teleskopda ko�rinadigan yuldazlar orasidagi kichik masofalarni o�lchash uchun qo�llanildi. Astronomik asboblar aylanma shkala bilan ta�minlangan bo�lib, uni muhandislar mikrometr bilan jihozlashgan edi. Haqiqiy o�ta anqlikdagi mikrometr asbobi 1790 yilda ingliz ixtirochisi Genri Modsli (1771-1831) tomonidan loyihalandi.

�