?KUSTIK?

?kustik? � fizik?ning t?vush v? uning m?dd? bil?n o�z?r? t?�sirini o�rg?nuvchi bo�limi. Kund?lik turmushimizd? bu so�z ko�pinch? bir?r ??n?ning t?vush ??r?kt?ristik?si sif?tid? qo�ll?nil?di. ?g?r ?ktyorl?rning ?v?zl?ri t??tr z?lining ist?g?n j?yid? ?niq eshitils?, ?g?r ul?r tingl?vchil?rg? t?biiy, buzilm?g?n h?ld? y?tib b?rs?, u h?ld? z?lning ?kustik?si ya?shi ek?ni h?qid? g?piril?di. Bung? erishish ?s?n ish em?s. T?vush to�lqinl?ri ??n?d? d?v?rl?r v? buyuml?rd?n q?ytib,ko�p ?v?zli ?ks s?d? h?sil qili�shi mumkin. U z?l uzr? t?rq?lib, ?st?- s?kin so�n?di. Bu ??dis? r?v?rb?r?tsiya d?yil?di. ??n?ning ?kustik?si ko�p jih?td?n r?v?rb?r?tsiya^[1] v?qtig? b?g�liq. ?g?r bu v?qt ?nch? k?tt? bo�ls?, t?vushl?r uz?q v?qt so�nm?ydi, biri ikkinchisig? qo�shil?di v? z?ld? t?vushl?r butunl?y ?r?l?shib k?t?di. R?v?rb?�r?tsiya v?qti jud? qisq? bo�ls? h?m ya?shi bo�lm?ydi. D?v?rl?r t?vush to�lqinl?rini t?z yut?di v? ?v?zl?r p?st eshitil?di, ul?rning t?mbri jud? h?m buzil?di. Shuning uchun bu y?rd? o�rt?ch? qiym?tni izl?b t?pish k?r?k. ?n? shu ish bil?n ?r?it?ktur? ?kustik?si shug�ull?n?di, und?n ?ling?n m?�lum?tl?rd?n l?yih?l?shd?, m?s?l?n, t??tr v? m?�ruz? z?ll?rini, t?mir yo�l v? ?er?v?kz?l bin?l?rini l?yih?l?shd? f?yd?l?nil?di. Qurilish ?kustik?sining v?zif?si b?shq?ch?dir. U t?vush to�lqinl?rining sh?h?r dahal?ri hududid?, z?v?d ts??l?rid?, ??n? ichid? t?rq?lishini o�rg?n?di v? ?d?ml?rni sh?vqind?n him?ya qilish usull?rini qidir?di.

�

Endi ?kustik?ning ?s?siy t?�rifig? q?yt?ylik. U jud? k?ng m?�n?li v? ko�p turli ?il t?kshirish h?md? ?m?liy qo�ll?nish s?h?l?rini o�z ichig? ?l?di. M?s?�l?n, t?vushni v? uning m?dd? bil?n o�z?r? t?�sirl?rini o�rg?nish q?ttiq t?g� jinsl?rini m?yd?l?vchi qurilm?l?r yar?tishg? v? b?t?n plit? yoki po�l?t r?lsni o�zig? ??s �yoritib ko�rishi�g? ?lib k?ldi, suv ?sti k?m?l?rini �ko�z� bil?n t?�minl?di, u s?m?lyotl?rni ko�rishd? z?rur bo�lm?qd?, kimyoviy r??ksiyal?rni t?zl?shtirishning, y?r ?stid?n t?zr?q v? to�l?r?q n?ft ?lishning yangi imk?niyatl?rini ?chm?qd?.

T?vush g?zl?rd?, suyuqlikl?rd?, q?ttiq jisml?rd? n?vb?tl?shuvchi qisilishl?r v? cho�zilishl?r ko�rinishid? t?rq?l?di. T?vush to�lqinining o�tish yo�lid? m?dd? bir siqil?di, bir cho�zil?di, mut???ssisl?r ?ytg?nid?k, ish?r?si ?lm?shinuvchi kuchl?nishl?r t?�sirid? bo�l?di. M?�lum sh?r?itl?rd? bund?y silkitish jud? q?ttiq t?g� jinsini h?m y?mirishi mumkin. Yaqind? t?vushning shund?y m???nik t?�sirid?n n?ft q?zuvchil?r f?yd?l?nishdi. V?qti-v?qti bil?n n?ft ?lin?dig?n quduq tubi l?y bo�l?kl?ri v? qumt?shl?r birg?likd? h?sil qilg?n q?ttiq q?tl?m bil?n b?kilib q?l?di. Uni buzish uchun quduq ichig? kuchli t?vush m?nb?i tushiril?di.

Suyuqlikl?rd? int?nsiv ultr?t?vush t?�sirid? b?simning kuchli t?br?nishl?ri vujudg? k?l?di. Bu eff?ktd?n suyuqlikd?gi mu?ll?q z?rr?l?rni m?yd?l?shdi, suyuqlikl?rni ?r?l?shtirishd?, kimyoviy r??ksiyal?rni t?zl?shtirishd? f?yd?l?nil?di, chunki b?simning k?skin o�zg?rish z?n?sid? r??g?ntl?r m?l?kul?l?ri bir-birig? yaqinl?sh?di. T?vush to�lqinl?rining t?rq?lish t?zLIGI ?tr?f muhitning ??ss?l?rig? b?g��liq: suvd? ul?r h?v?g? nisb?t?n t?zr?q �yugur?di�; q?ttiq jisml?rd? es? suvg? nisb?t?n t?zr?q h?r?k?tl?n?di. Ul?r bir ?il zichlikd?gi muhitd?n b?shq? ?il zichlikd?gi muhitg? o�tg?nd? muhitl?rning bo�linish ch?g?r?sid? q?yt?di v? sin?di. Bu ?ususiyatl?r ?ddiy ko�z bil?n ko�rib bo�lm?ydig?n n?rs?l?r uchun o�zig? ??s �ko�rish ?rg?nl?ri�ni yar?tishg? ?s?s bo�ldi. M?s?l?n, p?st ch?st?t?li t?vush to�lqinl?ri yerning butun q?linligid?n ?s?ngin? o�tib k?t?di. Bu t?vush to�lqin?rining turli y?r q?tl?ml?rid? t?rq?lish t?zligini o�lch?b, ?liml?r s?yyor?mizning ichki tuzilishini t?kshir?dil?r. M?�lumki, o�rm?n t?m?ng? yoki tik t?qq? q?r?b qichqirib v? ?ks s?d?ning q?ytib k?lish v?qtini ?niql?b, o�rm?n yoki t?qq?ch? bo�lg?n m?s?f?ni ?nch? ?niq his?bl?sh mumkin. Buning uchun k?tg?n v?qtning yarmini t?vushning h?v?d? t?rq?�lish t?zligig? ko�p?ytirish k?r?k. Ul�tr?t?vush sign?ll?rid?n q?ytg?n ?ks s?d?ni q?bul qiluvchi suv ?stid? ko�r?di g?n ?sb?b � gidr?l?k?t?r ?uddi shund?y ishl?ydi. Gidr?l?k?t?r yord?�mid? d?ngiz chuqurligi o�lch?n?di, to�siqq?ch?, m?s?l?n, yuq?ri k?nglikl?rd? suzishd? ?ysb?rgl?r (muzt?g�l?r) g?ch? bo�lg?n m?s?f? ?niql?n?di. M?t?ll, b?t?nning ichki nuqs?nl?rini t?pish uchun h?m o�zig? ??s ultr?t?vush l?k?t?rid?n f?yd?l?nil?di. ?g?r m?t?ri?l n?mun?si ichid? b?g?n? n?rs?l?r, bo�shliql?r yoki yoriql?r bo�ls?, ultr?t?vush to�lqinl?r ul?rd?n tusiqd?n q?ytg?ni k?bi q?y�t?di.

Bugungi kund? ?kustik? o�zining b?y imk?niyatl?rid?n yan?d? k?ngr?q f?yd?l?nm?qd?. M?s?l?n, ultr?t?vush eks�p?rim?nt?l t?rm?yadr? qurilm?l?rid? pl?zm?ning milli?n gr?dusl?rg?ch? qizishig? yord?m b?r?di, yaqind? es? ?liml?r t?vush to�lqinl?rining ?vi?tsiya h?md? f?n v? t??nik?ning b?shq? s?h?l?ri uchun o�t? muhim bo�lg?n ?j?yib ?ususiyatini � g?z v? suyuqlikl?rning ?qishini b?shq?rish, bu ?qishni uyurm?li, turbul?nt yoki, ?ksinch?, uni s?kin, l?min?r ?qishg? k?ltirish mumkinligini k?shf etdil?r.

�

[1] Revebratsiyaning optimal vaqti.

Revebratsiya vaqti � binoning akustik sifat ko�rsatkichini belgilovchi muhim omil.

Eng optimal aksutik sifat sharoitlariga munosib revebratsiya vaqti amaliy sinov tajribalari orqali aniqlanadi. Optimal revebratsiya vaqti � binoning hajmi va tovush xarakterlari (musiqa, nutq va ho kazo) ga bog�liq.

Revebratsiya vaqti soniyalarda o�lchanadi va u quyidagicha baholanadi:

• v� 5 soniyadan ortiq bo�lsa � Juda yomon;

• v� 5 � 3 soniya � yomon;

• v� 3 � 2 soniya � qoniqarsiz;

• v� 2 � 1.5�� soniya � yaxshi ;

• v� 1.5 � 0.5 soniya � Juda yaxshi.

Misol uchun, Ba�zi� saroylarning revebratsiya vaqti quyidagicha:

�