Orbita . U Z

Topqirlik va uddburonlik namunalari yoxud,

�Siz shoxida yursangiz biz bargida raqs tushamiz��

Mashhurlar hayotidan bo�lgan voqe�liklar, topqirlik va uddaburonliklar...

�

Birovga chox qazisang�!

Teatrlardan birida bir biriga juda ko�p hazil qiluvchi, bir birini dog�da qoldirishga garov bog�lagan ikki aktyor ishlardi. Napoloen davriga oid tarixiy spektaklni o�ynashda esa ulardan biri Napaleonni, ikkinchisi esa uning adyutanti rolini ijro etardi.

Spektaklda adyutantning Napoleonga horijdan maktub keltirib tutqazadigan, Napoleon esa uni barchaga eshittirib ovoz chiqarib o�qishi lozim bo�lgan sahna bo�lib, Napaleon rolini o�ynovchi aktyorga mazkur xat uzatiladiga qog�ozga yozilgan holatda berilar, u esa har safar maktubni qog�ozni o�zidan o�qib berar edi. Spektakllardan birida, adyutant rolidagi aktyorning qitmirligi tutib, �Napaleon�ning xatni yoddan bilmasligini juda yaxshi hisobga olgan holda, unga qattiq hazil qilmoqchi bo�libdi. O�sha epizod kelganida, adyutant rolidagi aktyor o�z rejasiga ko�ra, Napaleonga oppoq, bo�m bo�sh qog�ozni tutqazibdi. Napoleon xatni olgach viqor bilan uni o�qishga chog�lanib qarasa, unda ssenariydagi so�zlar yo�q�

U shu zahotiyoq gap nimadaligini fahmlab, o�z �raqibi� � adyutantga qarasa, u jilmayib, uning ustidan kulgan yuz ifodasida tikilib turarmish. �napaleon�ning fahmi adyutantnikidan yuqoriroq ekanmi, har qalay vaziyatdan tez chiqib ketish yo�lini topibdi: U Napaleonga xos viqor va salobat bilan yo�g�on ovozda boyagi xatni �adyutant�ga qayta tutqazib, buyruq ohangida:

-Ovoz chiqarib o�qing! degan ekan.

O�z tuzog'iga o�zi tushgan �adyutant� nima qilarini bilmay uzoq vaqt serrayib turib qolgan va oqibatda tomoshabinlar tomonidan hushtakbozlik bilan sahnaning o�zida izza qilingan ekan�.

***

Yashasin qirolicha!

Angliyada qirol Georg IV hukmronligi vaqtida uning oilasiga taaluqli favqulodda mojaroli vaziyat yuzaga keldi. Qirol o�z xotini Karolinani oilaga xiyonat qilganlikda ayblab so�roqqa tutardi. Qirolicha Karolinaning eng ashaddiy dushmanlaridan biri lord Kleyford edi. U Karolinaning ko�p sirlarini (kirdikorlarini) bilar va shu sababli ham qirolicha tomonidan ta�qib va tayziqlarda bo�lardi. Bir kuni u o�z karetasida London ko�chalaridan birida ketayotsa, qarshi tomondan qirolicha karetasi kelayotganini ko�radi. Qirolicha Karolina ham vaziyatdan foydalanib qolish va Kleyfordga butun ko�cha odamlari oldida o�zining aybsizligini tan oldirish maqsadida unga �Yashasin pokiza va halol qirolicha Karolina� deb butun Londonga eshittirib baqirishni va boshqa to�planganlar buni tasdiqlab quchqirishlarini buyuradi. Tezda olomon to�planadi. Qirolichaga hayrihoh, hamda uning kirdikorlaridan habardor be�zorilar olomoni esa, agar lord bu talabni bajarmasa, uni shu yerda gumdon qilishlarini ma�lum qilishadi, lording iqrorona baqirishini ustidan kulish va unga moslab chinqirishga tayyor turgan bu olomon, gvardiya yetib kelgunicha biror telbalikni qilib qo�yishi mumkin edi. Talabni bajarmasa sog� qolmasligiga fahmi yetgan lord, kareta ustiga chiqib bor ovozi bilan �Yashasin qirolicha Karolina! Iloyim barchalaringizning xotinlaringiz ham huddi qirolicha Karolinaday bo�lsin!!!� deya baqirgan ekan. Kim ham xotining o�ziga hiyonatkor bo�lishini hohlaydi? Hattoki ashaddiy London be�zrilari ham buni hohlashmagan va yaramas qirolicha maqsadiga erisha olmagan ekan.

***

Ijod qadri

O�zi jurnal chop etib o�zi sotuvchi bir noshirga har safar nonvoy kiyimodagi bir kishi kelib, jurnalga obuna bo�lish maqsadida ekanligini, lekin avval jurnal unga ma�qul keladimi yo�qmi tekshirib ko�rish niyatida uni varaqlab ko�rmoqchiligini aytib, nashriyotda hotirjam o�tirib barcha sahifalarni o�qib chiqar va fikrini keyinroq aytishini bildirib ketar ekan. Bu holat 5-6 marta takrorlangach, noshir uning maqsadi jurnalga obuna bo�lish emas, balki tekinga o�qib olish ekanligini fahmlab qolibdi. Naoshir ham aksil harakatga tushib, nonvoyning do�koniga borib, nondan kesib yeya boshlabdi. Nonvoyning shu zahoti jahli chiqib �Nima qilyapsiz, avval pulini to�lamaysimi?� deb o�shqirib beribdi. Noshir ham hotirjam nonni kavshagan holda, �Yeb ko�raychi, menga ma�qul kelsa keyin xarid qilaman� degan ekan. @Mualliflik huquqlari�