Molyar massa
Oddiy yoki murakkab modda va uning massasi oʻrtasidagch bogʻliqlikni oʻrnatnsh uchun molyar massa tushunchasidan foydalaniladi.
Molyar massa (M yoki r) massaning modda miqdoriga nisbatidir. Uning birligi Xalqaro birliklar tizimiida kilogramm taqsim mol (kg/mol).
Shuningdek, gramm taqsim mol (g/mol) birligini ham ishlatish mumkin. Masalan, uglerod (IV) oksid - CO2 ning molyar massasi 44 g/mol ga tent (44 g emas!); sulfat kislota - H2SO4 ning molyar massasi 98 g/mol ga teng (98 g emas!) va hokazo.
Etil spirtining yonish reaksiyasi:
C2H5OH + 3 O2 = 2CO2 + 3H2O
uchun ushbu munosabat oʻrinli: 1 mol etil spirtdan 2 mol CO2 hosil boʻladi, demak, 46 g/mol C2H5OH dan 2·44=; =88 g/mol CO2 hosil boʻladi.
Mol va molyar massa tushunchalarini oʻzaro qanday bogʻlash mumkin? Oddiy yoki murakkab moddaning mollar soni p ayni modda massasi - t ning shu modda molyar massasi M ga nisbatiga teng: n=m/M ;
Aksincha, moddaning massasi - t molyar massa M ning modda miqdori p ga koʻpaytmasidan iborat: t = M·p.
Gazsimon va bugʻsimon moddalarning molyar massasi hamda universial gaz doimiysi Mendeleyev- Klapeyron tenglamasidan quypdagicha hisoblab chiqariladi:
Maʻlumki, bosimning Xalqaro birliklar tizimiidagi oʻlchov birligi - paskal (Pa). Paskal – 1 Nyuton (1N) kuch taʻsirida 1 metr kvadrat (1m2) yuza sirtiga teng taqsimlanuvchi bosimdir (1Pa=1N/m2). Shunday qilib, 1 atm = 760 mm simob ustuni 105 Pa = 0,1 MPa. Hisoblashlar aniq boʻlishi uchun quyidagi koeffitsiyentlardan foydalanamiz: 1 atm = 10,1·104 Pa ;
1 mm simob ustuni = 1,33·102 Pa. Hajm Xalqaro birliklar tizimiga binoan metr kubda (m3) ifodalanadi.. Birliklarni R=ρV/T (molyar soni p = 1 boʻlganda) ifodaga qoʻyib va meʻyoriy sharoitda p≈1.01·105 Pa, V≈ 0,0224 m3, T = 273 K ekanligini hisobga olib va, shuningdek, 1mol ideal gaz egallaydigan hajmning maʻlumligini bilgan holda quyidagiga ega boʻlamiz:
Demak, Xalqaro birliklar tizimida universial gaz doimiysi qiymati R = 831 J/mol·K ekan.
Masalan, shunga asosan, Mendeleyev-Klapeyron tenglamasi boʻyicha 273 K hamda105 Pa va 1m3 gazning massasi 0,00205 kg boʻlganda ayni gazning molyar massasi quyidagicha hisoblanadi:
M=0.00205·8.31·273/1·105 = 0.46·10-6 kg/mol
Gazsimon va bugʻsimon moddalarning molyar massasi hamda universial gaz doimiysi Mendeleyev- Klapeyron tenglamasidan quypdagicha hisoblab chiqariladi:
Maʻlumki, bosimning Xalqaro birliklar tizimiidagi oʻlchov birligi - paskal (Pa). Paskal – 1 Nyuton (1N) kuch taʻsirida 1 metr kvadrat (1m2) yuza sirtiga teng taqsimlanuvchi bosimdir (1Pa=1N/m2). Shunday qilib, 1 atm = 760 mm simob ustuni 105 Pa = 0,1 MPa. Hisoblashlar aniq boʻlishi uchun quyidagi koeffitsiyentlardan foydalanamiz: 1 atm = 10,1·104 Pa ;
1 mm simob ustuni = 1,33·102 Pa. Hajm Xalqaro birliklar tizimiga binoan metr kubda (m3) ifodalanadi.| < avvаlgi | kеyingi > |
|---|