Orbita . U Z

...Ilm-fan fazosi uzra!

  • Shrift o'lchamini kattalashtirish
  • Odatiy shrift o'lchami
  • Shrift o'lchamini kichiklashtirish
Bosh sahifa Xalqaro Birliklar Tizimi - SI
Fizik kattaliklarning xalqaro birliklari tizmi - SI

Bu bo'limda Siz hozirgi kunda fan-texnikaning turli sohalarida amal qilib kelayotgan Xalqaro Birliklar tizimi va uning tarkibiy birliklari bilan tanishasiz...



Xalqaro Birliklar Tizimi - SI ning paydo bo'lishi

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 34
Juda yomon!A'lo! 

Xalqaro Birliklar Tizimi - SI ning paydo bo'lishi

XIX-asr oxiri va XX-asr boshida SGS, MTS, MKSA, MKKGS kabi bir necha xil birliklar tizimlari paydo bo'ldi. Shu tahlit, xalqaro miqiyosda qabul qilingan birliklar tizimlari ko‘payib ayni bir kattalikka tegishli qiymatni turli tizimlarda turlicha ifodalash, kattalikni o‘zini esa har xil ta'riflashga majbur bo‘linadigan vaziyat yuzaga keldi. Bundan tashqari amalda ko‘p qo‘llaniladigan lekin tizimlashmagan nostandart birliklar, hamda ko‘plab davlatlarda mahalliy ijtimoiy tuzumda uzoq asrlardan beri muqim o‘rnashib qolgan milliy birliklarning ham amaliy ahamiyati yuqoriligicha qolgan bo‘lib, bu holat hisoblashlarda, xalaqaro savdo munosabatlarida va ilmiy natijalarni ifodalashda bir qancha murakkabliklarni keltirib chiqarar edi. Xususan, biror birlikni bir tizimdan ikkinchi tizimga o‘tkazishda kattaliklar qiymatlarining oldiga o‘tkazish koefitsientlarini qo‘yish, bir qancha matematik amallarni qo‘shimcha bajarishga majbur bo‘linardi. Natijada, fizik kattaliklarning metrik tizimiga asoslangan yagona xalqaro tizimini ishlab chiqish va dunyo miqiyosida joriy etish, kun tartidagi dolzarb masalaga aylandi. Bu tizimga qo‘yiladigan asosiy talablarga binoan, qabul qilinishi lozim bo‘lgan yangi tizim, amaldagi barcha tarqoq xalqaro birliklar tizimlarining va tizimlashmagan nostandart birliklarning o‘rnini butunlay bosa olishi hamda, amaliy foydalanishga qulay bo‘lishi shart edi.

Yangilаndi: 26.08.2019 14:06
 

MTS tizimi

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 1
Juda yomon!A'lo! 

MTS tizimi

MKKGS ning asosiy birliklari kundalik turmushda birmuncha qulay bo‘lishiga qaramay u faqat mexanika sohasi uchungina tadbiq qilinar edi. Lekin XIX - XX asrlar chegarasida dunyo bo‘ylab avj olgan ulkan miqiyosdagi qurilishlar, osmono‘par binolar va inshootlar, xalqaro savdo va ishlab chiqarish hajmlarining keskin ortishi natijasida, yanada kattaroq o‘lchamlarda ish yuritishga to‘g‘ri kela boshladi. MTS tizimi aynan shu zaruriyat yuzasidan dunyoga keldi. MTS - Metr-Tonna-Soniya asosiga qurilgan tizim bo‘lib, anglaganingizdek, bunda massa birligi sifatida - tonna ko‘rsatilmoqda.

MTS tizimini hosilaviy birliklariga misol qilib, zichlik birligi - tonna/m3; kuch birligi - sten (sn); bosim birligi - peza (pz); va ish birligi - kilojoul (kj) ni keltirish mumkin.

Tonnaga asoslanganligi uchun bu tizimda 1 massasi tonna jismga yo‘nalish bo‘yicha 1 sm/soniya2 tezlanish beradigan kuchga teng. bi birlikni sten deb atashdi. Sten SI da esa, tushunarliki, 1000 N gat eng bo‘ladi. MTS da quvvatni soniyasiga-sten metrlarda o‘lchashgan. Bu ham SI dagi 1 kilovattga to'g'ri keladi.

Yangilаndi: 18.02.2019 11:55
 

SGS tizimi. (mutloq tizim)

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 6
Juda yomon!A'lo! 

SGS tizimi. (mutloq tizim)

O‘lchov birliklarini xalqaro miqiyosda yagona tizimga keltirish g‘oyasi XIX asrda paydo bo‘ldi. Nemis olimi Karl Fridrix Gauss tomonidan ishlab chiqilgan va Santimetr - Gramm - Soniya birliklariga asoslangan SGS (asosiy birliklarning bosh harflaridan yig‘ma akronim) tizimi 1832-yilda xalqaro tizim sifatida fanga taklif etilgan edi. SGS tizimini "mutloq tizim" deb ham nomlashgan. 1881-yilda, o‘sha davr uchun yangi va istiqbolli soha hisoblangan elektr sohasi mutaxassislarining I Xalqaro kongresida SGS tizimi rasman qabul qilindi. SGSni joriy etishdan asosiy maqsad eng muhim elektrotexnik hisoblashlar uchun yagona va unifikatsiyalangan birliklarni xalqaro miqiyosda qabul qilish bo‘lgan.

SGS tizimi Britaniya elektrotexnika etalonlari qo‘mitasi tomonidan 1862-1870 yillarda ishlab chiqilgan. U hozirgi amaldagi SI tizimi tarkibiga to‘liq kirmaydi, lekin, fizika fani uchun professional tizim sifatida juda qulay va o‘zining turli ko‘rinishlari - SGSE, SGSM kabilar orqali ilm fanning turli sohalarida keng qo‘llanilgan.

Yangilаndi: 18.02.2019 11:57
 

Vaqt birligi - Soniya

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 7
Juda yomon!A'lo! 

Vaqt birligi - Soniya

Vaqt birligi – soniyani avvallari Quyosh sutkasining 1/86400 qismiga teng deb qabul qilinar edi. «Quyosh sutkasi»ning aniq ta’rifini astronomlar shakllantirishgan. Lekin, o‘lchashlarning ko‘rsatishicha, yerning aylanish jarayoni nodavriy o‘zgarishlar bilan kechishi tufayli, yuqoridagi ta’rif qoniqarli bo‘lmay qoldi. Vaqt birligini yanada aniq belgilash uchun 11 - O‘TXK (1960 yil, 9-rezolyutsiya, CR, 86) Xalqaro Astronomiya Ittifoqining 1900-chi tropik yilga asoslanib taklif qilgan ta’rifini qabul qildi. Biroq, tajribalar shuni ko‘rsatdiki, atom yoki molekulaning ikki energetik sathlararo o‘tishiga asoslangan Atom vaqti standarti yanada aniqroq va tushunarli amaliy keltirib chiqarilishi mumkin ekan. Fan va texnika uchun vaqtning o‘ta aniq ta’rifi zarurligini inobatga olib, 13 – O‘TXK (1967/68, 1-Rezolyutsiya, CR, 103 va Metrologia, 1968, 4, 43) soniyaning ta’rifini quyidagicha belgiladi:

Soniya – Seziy-133 atomining ikkita o‘ta nozik sathlari orasidagi bir-biriga o‘tishiga muvofiq keladigan yorug‘lik nurlanishining 9 192 631 770 davriga teng

 

Bundan kelib chiqadiki, Seziy-133 atomining standart holatdagi o‘ta nozik parchalanishi aniq 9 192 631 770 Gersga teng. v(hfs Cs)=9 192 631 770 Gers.

1997 yildagi O‘TXI yig‘ilishida quyidagi tasdiqlandi:

Ushbu ta’rif Seziy-133 atomining tinch holati va 0°K sharoit uchun.

Bu izoh, SI tizimiga ko‘ra, soniyaning ta’rifi,  Seziy-133 atomining tinch holati, ya’ni tashqi radiatsion ta’sirlarga uchramagan, hamda, mutlaq qora jism tomonidan qo‘zg‘atilmagan va  0° Kelvin termodinamik haroratdagi holatiga asoslanganligini ta’kidlash  maqsadida qo‘shib qo‘yildi. Shunga ko‘ra, Vaqt va Chastota konsultativ qo‘mitasining 1999 yildagi bayonotiga asosan, Chastotaga asoslangan barcha asosiy chastotaviy standartlar, tashqi radiatsiya ta’sirini inobatga olgan holda o‘zaro muofiqlashtiriladi


Bizni ijtimoiy tarmoqlarda ham kuzatib boring:

Feysbukda: https://www.facebook.com/Orbita.Uz/

Tvitterda: @OrbitaUz

Google+ : https://plus.google.com/104225891102513041205/posts/

Telegramdagi kanalimiz: https://telegram.me/OrbitaUz

Yangilаndi: 31.01.2018 15:43
 

Massa birligi - Kilogramm

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 11
Juda yomon!A'lo! 

Massa birligi - Kilogramm

2018-yil 13-16 noaybrda o'tkazilgan 26-O‘TXK da kilogrammning platina-iridiy qotishmasiga asoslangan etalon birligidan voz kechilgan va Plank doimiysiga asoslangan yangi ta'rifi qabul qilingan. Ta'rif va qoida 2019-yil 20-may kunidan e'tiboran kuchga kirdi. Unga ko'ra, kilogrammning ta'ridfi quyidagicha:

Kilogramm bu – atom soatidagi seziy-133 atomlari bilan bir xil chastotada ossilyatsiyalanuvchi 1,4755214∙10⁴⁰ dona fotonlarning energiyasiga teng.

Bu haqida batafsil maqola ushbu havolada

 

Yangilаndi: 23.05.2019 10:04
 


Maqolaning 5 sahifasi, jami 9 sаhifа
Banner

Orbita.Uz infotekasi

Milliy bayramlarimiz

Yaqin kunlardagi rasmiy bayramlar, kasb bayramlari, muhim tarixiy va xalqaro sanalar.

26 - may - Kimyogarlar kuni


1 - iyun - Xalqaro bolalarni himoya qilish kuni


5 - iyun - Iyd al-Fitr - Ramazon hayiti (Dam olish kuni) (oy chiqishiga qarab bir kunga o'zgarishi mumkin)


13 - Iyd al-Adho - Qurbon hayoti kuni (Dam olish kuni) (oy chiqishiga qarab bir kunga o'zgarishi mumkin)


 

1 - Sentyabr - Mustaqillik kuni. (Dam olish kuni)


2 - Sentyabr - Bilimlar kuni.


 

1 - Oktyabr - Ustoz va murabbiylar kuni. (Dam olish kuni)

O'zbekiston shaharlari ob-havo ma'lumotlari

Orbita.Uz do'stlari:

Ziyo istagan qalblar uchun:

O'zbek tilidagi eng katta elektron kutubxona!

​Ўзбекча va o'zbekcha o'zaro transkripsiya!
O'zbekcha va ўзбекча ўзаро транскрипция!

Bizning statistika


Orbital latifalar :) :)

????????????????????????

Agar qizil qalpoqcha,
bo'ridan yorug'lik tezligiga yaqin tezlikda qochsa,
u infraqizil qalpoqchaga aylanadi...


Mavzuga oid boshqa materiallar

Birliklar Konvertori

Birlik / Kattalik turini tanlang:
Qiymatni kiriting:

Natijaviy qiymat:

© Orbita.uz

Kontent statistikasi

Foydalanuvchilar soni : 368
Kiritilgan mаqolalar soni : 880
O'qilgan sahifalar soni : 11842018

Tafakkur durdonalari

Xitoydan bo'lsa ham ilm o'rganinglar.

Hadis