Orbita . U Z

...Ilm-fan fazosi uzra!

  • Shrift o'lchamini kattalashtirish
  • Odatiy shrift o'lchami
  • Shrift o'lchamini kichiklashtirish
Bosh sahifa Xalqaro Birliklar Tizimi - SI
Fizik kattaliklarning xalqaro birliklari tizmi - SI

Bu bo'limda Siz hozirgi kunda fan-texnikaning turli sohalarida amal qilib kelayotgan Xalqaro Birliklar tizimi va uning tarkibiy birliklari bilan tanishasiz...



Angstrem

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 5
Juda yomon!A'lo! 

Angstrem

Angstrem - o‘zbekcha va xalqaro belgilanishi - (shved alifbosidagi harf), SI tizimiga kirmaydigan, tizimlashmagan maxsus uzunlik o‘lchov birligi. 1 angstrem 1010 metrga (1 metrning o‘n ming milliarddan bir ulushiga), boshqacha aytganda, 0,1 nanometrga teng. Ushbu birlikni 1868-yilda shved fizigi va astronomi Anders Yonas Angstrem (1814-1874) tomonidan fanga taklif etilgan va keyinchalik olimning o‘z familiyasi bilan atala boshlangan. Qoidaga ko‘ra, birlik belgisi sifatida yozilganda - tarzida yozilaveradi. Lekin, matn ichida to‘liq yozma shaklda keltirilganda, kichik harflar bilan, "angstrem" ko‘rinishida yoziladi. Ushbu o‘rinda, olim familiyasi emas, aynan birlik nomi yozilayotgani e'tiborga olinadi (olim familiyasi bo‘lsa har qanday o‘rinda albatta katta harf bilan yozilishi shart).

Yangilаndi: 23.11.2018 12:58
 

Kulon

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 15
Juda yomon!A'lo! 

Kulon

Kulon - o‘zbekcha belgilanishi Kl, xalqaro belgilanishi C bo‘lgan, SI xalqaro birliklar tizimidagi elektr zaryadi (elektr miqdori) hamda, elektr induksiyasi oqimi (elektr siljishi oqimi) fizik kattaliklarining o‘lchov birligidir.

Ta'rifiga ko‘ra, 1 kulon - 1 soniya vaqt ichida o‘tkazgichning ko‘ndalang kesimidan o‘tadigan 1A tok kuchiga ega elektr miqdori (elektr zaryadi) deyiladi. Maktab o‘quv darsliklaridagi soddaroq ta'rifiga ko‘ra esa, 1 kulon zaryad miqdori bu - tok kuchi 1 A ga teng bo‘lgan elektr tokining, o‘tkazgichning ko‘ndalang kesimi orqali 1 soniya ichida otgan zaryadi miqdoriga tengdir.

Formula orqali ifodalansa, 1 Kl = 1A·1s bo‘ladi.

Yangilаndi: 23.11.2018 13:01
 

Vatt

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 11
Juda yomon!A'lo! 

Vatt

Vatt - o‘zbekcha belgilanishi Vt, xalqaro belgilanishi W bo‘lgan, Xalqaro Birliklar Tizimi - SI dagi quvvat fizik kattaligining o‘lchov birligidir. Bundan tashqari, vatt o‘lchov birligi bilan, issiqlik oqimi, tovush energiyasi oqimi, doimiy elektr toki quvvati, o‘zgaruvchan tokning aktiv, reaktiv va to‘liq quvvatlari, nurlanish oqimi, ionlanuvchi nurlanishlar oqimi fizik kattaliklari o‘lchanadi. Ushbu o‘lchov birligi shotland-Irland ixtirochi-mexanigi, bug‘ mashinasi ixtirochisi Jeyms Uatt (Vatt) sharafiga uning familiyasi bilan nomlangan.

SI qoidalariga ko‘ra, biror olim sharafiga qo‘yilgan hosilaviy birlik nomi matn ichida yozilganida, kichik harflar bilan yoziladi. Lekin, birlikning belgilanishi katta harflar bilan yoziladi. Shu sababli, quvvat birligi haqida gap ketganda, matn ichida vatt deb yozish to‘g‘ri bo‘ladi. Olimning o‘zi haqida gap borganda esa, Vatt, yoki, Uatt deb katta harflar bilan yozish kerak. Xuddi shu qoidalar, vatt orqali keltirib chiqariladigan boshqa hosilaviy birliklar uchun ham tadbiq etiladi. Masalan, energetik yorqinlik birligi matn ichida "vatt taqsim steradian-kvadrat metr" tarzida yoziladi, birlik tarzida esatarzida yoziladi.

Yangilаndi: 11.12.2018 12:57
 

Uzoq sharqning o‘lchov va birliklari

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 9
Juda yomon!A'lo! 

Uzoq sharqning o‘lchov va birliklari

Xitoyda o‘lchovlar va birliklarni unifikatsiyalash borasidagi ilk islohotlarni eramizdan avvalgi 221 yilda taxtga o‘tirgan imperator Shi Xuang Ti amalga oshirgan. Asosiy og‘irlik birligi sifatida shi ishlatilgan. Ko‘p bosqichli tekshirishlar natijasida olimlarning aniqlashicha, qadimgi Xitoyning 1 shi og‘irlik o‘lchovi taxminan 60 kg ga teng bo‘lgan ekan. Ushbu o‘lchov birligining ≈71,68 kg teng varianti Chin o‘lkasida XX-asr boshlarida ham ishlatilar edi.

Xitoyliklarning masofa o‘lchov birligi li deb nomlangan. Uning kattaligi nafaqat zamondan zamonga, balki hududdan hududga ham o‘zgarib borgan. o‘rtacha olinganda bir li taxminan ≈500 metr atrofida bo‘lgan. Aynan shu nomli masofa birligi Koreyada ham mavjud edi. Koreyslardagi li Xitoylarnikidan ancha kattaroq bo‘lib, 3,93 km ni tashkil qilgan. Xitoyda shuningdek chi va chan uzunlik birliklari qo‘llangani ma'lum. Turli manbalarda bir chi 27,9 sm dan 40 sm gacha bo‘lgani qayd etiladi. Chan esa chining karralisi bo‘lib, u 10 chiga teng bo‘lgan (≈3,3 metr). XIX-asrda Xitoy va Yevropa savdo munosabatlari rivojlana boshlagach, Xitoyliklar ushbu uzunlik birliklarini rasmiy qonunlashtirib qo‘yishgan. Masalan, 1844 yildagi Xitoy-Angliya savdo bitimida, yoki 1860 yildagi Xitoy-Fransiya savdo shartnomalarida Xitoy tovarlari o‘lchovlari chi birligida ko‘rsatilgan hamda uning 35,5 sm ekanligi qayd etib qo‘yilgan. In esa channing o‘n barobari bo‘lgan va u 33,3 metrni tashkil qilgan. Bunday ko‘rinishda u XX-asrning 40-yillariga qadar muomalada bo‘lgan.

Yangilаndi: 26.11.2018 10:00
 

Qadimgi islomiy o‘lchov birliklari

E-mail Chop etish PDF
Maqola Reytingi: / 37
Juda yomon!A'lo! 

Qadimgi islomiy o‘lchov birliklari

Yurtimiz ming yillar davomida o‘zining yuksak madaniyati va shonli tarixi bilan jahon maydonida o‘ziga xos shuhrat qozonib kelgan. Ajdodlarimizninh ilm-fanning barcha sohalarida samarali ijod qilib, buyuk ilmiy kashfiyotlar qilishgan. Ular qoldirgan benihoya boy ilmiy me'ros, hozirgi kun uchun ham o‘ta qadrli va dolzarbdir. Buyuk bobokalon ajdodlarimiz - Muso al Xorazmiy, Abu Rayxon Beruniy, Ibn Sino, Ahmad al Farg‘oniy, Abu Nasr Farobiy, Mirzo Ulug‘bek, g‘iyosiddin al Koshiy singari o‘tkir mutafakkir allomalarimizning aniq va tabiiy fanlar borasida olib borgan ilmiy faoliyatlariga, jahon hali hanuz tahsinlar o‘qimoqda. Ularning o‘z ilmiy ishlarida foydalangan o‘lchov birliklari ham o‘ziga xos bo‘lib, mazkur allomalarning ilmiy ishlarini o‘rganishda va mohiyat-mazmunini anglashda asosiy o‘rinlardan birini egallaydi.

Umuman olganda, IX-XII asrlar islom uyg‘onish davri deb yuritiladigan, jahon ilm-fani osmonida Beruniy, al-Xorazmiy, Ibn Sino kabi bobolarimizning porlashi bilan boshlangan buyuk ilmiy tariximizda ham, shonli o‘tmishimizning keyingi davri - Temuriylar hukmronligi ostida o‘tgan XIII-XV asrlarda ham, va o‘zbek xonliklarining qaror topishidan toki ularning tanazzuligacha bo‘lgan XVI-XIX asrlarda ham, mamlakatimiz hududida muqaddas islom dini va shariat qonunlari ustivor bo‘lganligini e'tirof etish o‘rinlidir. Shunga ko‘ra, xalq kundalik turmushi va savdo munosabatlarida ham, buyuk allomalarimizning ilmiy ishlarida ham, asosan islom dini shariat qonunlarida o‘rnatilgan o‘lchov birliklaridan foydalanilgan.

Yangilаndi: 21.11.2018 11:57
 


Maqolaning 3 sahifasi, jami 9 sаhifа
Banner

Orbita.Uz infotekasi

Milliy bayramlarimiz

Yaqin kunlardagi rasmiy bayramlar, kasb bayramlari, muhim tarixiy va xalqaro sanalar.

26 - may - Kimyogarlar kuni


1 - iyun - Xalqaro bolalarni himoya qilish kuni


5 - iyun - Iyd al-Fitr - Ramazon hayiti (Dam olish kuni) (oy chiqishiga qarab bir kunga o'zgarishi mumkin)


13 - Iyd al-Adho - Qurbon hayoti kuni (Dam olish kuni) (oy chiqishiga qarab bir kunga o'zgarishi mumkin)


 

1 - Sentyabr - Mustaqillik kuni. (Dam olish kuni)


2 - Sentyabr - Bilimlar kuni.


 

1 - Oktyabr - Ustoz va murabbiylar kuni. (Dam olish kuni)

O'zbekiston shaharlari ob-havo ma'lumotlari

Orbita.Uz do'stlari:

Ziyo istagan qalblar uchun:

O'zbek tilidagi eng katta elektron kutubxona!

​Ўзбекча va o'zbekcha o'zaro transkripsiya!
O'zbekcha va ўзбекча ўзаро транскрипция!

Bizning statistika


Orbital latifalar :) :)

????????????????????????

Haqiqy matematikning ovqatlanish qoidasi: ratsional nonushta; kompleks tushlik va yaxlitlangan kechki ovqat


Mavzuga oid boshqa materiallar

Birliklar Konvertori

Birlik / Kattalik turini tanlang:
Qiymatni kiriting:

Natijaviy qiymat:

© Orbita.uz

Kontent statistikasi

Foydalanuvchilar soni : 368
Kiritilgan mаqolalar soni : 880
O'qilgan sahifalar soni : 11841889

Tafakkur durdonalari

Farzandlarimiz bizdan ko'ra kuchli, aqlli va baxtli bo'lishlari shart...

I. Karimov