Bronza

Milodgacha bo‘lgan uchinchi ming yillikdayoq insonlar o‘z xo‘jalik faoliyatlarida metalllardan keng miqyosda foydalana boshladilar. Toshdan yasalgan mehnat qurollaridan metall asboblarga o‘tish jarayoni insoniyat tarixida juda ulkan va mislsiz ahamiyatga ega bo‘lgan. Aytish mumkinki, insoniyatning ijtimoiy taraqqiyotiga boshqa hech bir ixtiro bu darajadagi ta'sir ko‘rsatmagan.

Keng miqyosda qo‘llanila boshlagan birinchi metall - mis bo‘lgan. Mis ajratib olish uchun zarur tosh ma'danlarni doimiy izlash jarayonida qadimgi odamlar misning qizg‘ish-yashil yoki, yashil-kulrang ranglardagi tabiiy yaxlit namunasiga e'tibor qaratishgan. Qoyatoshli sohillar bo‘ylab ular mis kolchedan va qizil misli ruda (kuprit)lar duch kelishgan. Avvaliga odamlar ularni oddiy toshlarga ishlov bergandek qayta ishlab foydalanishgan. Tez orada ular mis bo‘lagining toshbolg‘a zarbalari bilan urib ishlov berilganidan so‘ng, uning qattiqlik xususiyati sezilarli darajada ortgani va yanada qulayroq asboblar yasash uchun yaroqli holatga kelganini payqashdi.

Boyl - Mariott qonuni

Buyuk ingliz olimi Robert Boylning tadqiqotlari Kimyo fanining yangi bosqichga ko‘tarilishi va mustaqil fan sifatida shakllanishiga asos bo‘lib hizmat qildi. U kimyoni alohida fan sifatida ajratib, uning muammolarini, mustaqil maqsad vazifalarini va ularni yechishning alohida, tibbiyotdagidan farq qiluvchi xususiy yo‘nalishlari zarur ekanligini ko‘rsatib berdi. Ko‘p sondagi rang reaksiyalari hamda cho‘kish reaksiyalarini tizimli ravishda tadqiq qilib borib, Boyl analitik kimyoga asos soldi. U endigina yuzaga kelib, tartiblanib borayotgan fizik-kimyo faning dastlabki qonunlaridan birini ochdi va u orqali fan tarixiga o‘z nomini abadiy muhrlab qo‘ydi. Robert Boyl (1627-1691) qirolich Yelizavetta zamonida yashagan omadli va o‘tkir xarakterli amaldor - Korkning birinchi gertsogi Richard Boylning 14 ta farzandi orasidagi o‘n uchinchisi bo‘lgan. Uning otasi ko‘plab yurishlarda ishtirok etib, katta miqdorda yer-mulklar va boyliklar orttirgan edi. Robert Boyl ham otasining yerlaridan biri - Irlandiyadagi Lismor Kasle hududida tug‘ilgan va butun bolaligini o‘sha yerda o‘tkazgan. U o‘z uyida, malakali murabbiylardan nihoyatda yaxshi darajada ta'lim olgan va 8 yoshida Iton universiteti talabasiga aylangan. U yerda to‘rt yil ta'lim olgach, oatsining yangi yer muklaridan yana biri - Stolbridjga yo‘l oladi.

Olaf Remerning kashfiyoti

Kassinining kuzatishlari. Asta-sekin  teleskop astronomning tan olingan tekshirish asbobiga  aylandi. Teleskopning o‘lchamlari ortadi: Gyuygensning teleskopi  92-marta kattalashtirar edi, 1670 yili Parijda 150 marta kattalashtiradigan  teleskop  paydo  bo‘ldi. Endi bu teleskopning bitta olimga tegishli emasligi, u yangi turdagi ilmiy muassasa — rasadxonaga o‘rnatilgani xarakterli  edi. Lyudovik XIV ning himoyasida bo‘lgan Parij rasadxonasiga Italiyadan  kelgan  astronom  Jan  Dominik Kassini (1625—1712) rahbarlik qilar edi.  Kassini  astronomiya  uchun juda ko‘p ish qilgan. U Saturnning Gyuygens topgan  bitta (Titan)  yo‘ldoshidan  boshqa  yana  to‘rtta  yo‘ldoshi  borligini  topadi.  O‘sha Gyuygens ochgan Saturn halqasi  Kassini  diqqat bilan  qarasa orasi ochiq ikki halqadan iborat ekan, bu oraliq  Kassini  ochiqligi  deb ataladi.  Kassini Yupiter va Saturnning o‘z o‘qi bo‘yicha aylanishini isbotladi.  Kassinining astronomik  hisoblashlaridagi   xizmatlari  ham katta: u o‘sha vaqtgacha ko‘rilmagan   aniqlikda  astronomik birlik — Yerdan  Quyoshgacha bo‘lgan masofani  aniqladi. Kassini topgan 146 mln. km bilan haqiqiy  149,6 mln. km qiymatni va  o‘sha  vaqtda  qabul  qilingan 8 mln. km ni solishtirish qiziq.

Atmosfera bosimining kashf etilishi

Havoning moddiy mavjudligi insoniyatga qadimimdan ma'lum. Eramizdan avvalgi VI-asrda yashagan yunon faylasufi Anaksimen havo barcha unsurlarning asosi deb hisoblagan. Shu bilan birga havo odam ko‘zi ilg‘amas qandaydir kuchga ega, xuddiki moddiyatdan holi (ushlab, hidlab yoki ko‘rib bo‘lmaydigan) "ruh"ga o‘xshaydi deb fikr bildiradi. Qadimgi dunyo allomalari - Demokrit, Epikur va Lukretsiylar havoning modda xususiyatiga shubha qilmaganlar va ular havoning yumaloq shakldagi mayda zarralar - atomlardan tuzilgan degan ta'limotni ilgari surganlar. Bundan tashqari ular inson qalbi ham atom tabiatiga ega ekanligini, qalb atomlari favqulodda yengil va kamharakat ekanligini ta'kidlaganlar. Aristotel havoni tabiatni tashkil etuvchi asosiy to‘rt unsurdan biri sifatida e'tirof etar ekan, u havoning vazni mavjudligini va bu vaznni uning o‘zi ichiga havo puflangan va puflanmagan sharlarning vaznini o‘lchash orqali tajribada isbotlaganini yozadi. Aristotel siyrak havoli bo‘shliq (manfiy bosimli)ning so‘rish xususiyatini yaxshi bilgan va bu faktdan "Tabiat bo‘shliqdan qo‘rqadi" degan o‘zining mashhur noo‘rin iborasini asoslagan. Reron esa havo mayda zarrachalardan iborat va ular kichik bo‘shliqlar orqali bir biridan alohidalangan deb ta'kidlaydi. U siyrak havoli fazoda "katta bo‘shliq" lar bo‘lishi mumkinligini inkor etgan va buni tabiat qonunlariga zid deb tushuntirgan. Shuni ta'kidlash kerakki, ko‘plab pnevmatik asboblarning dastlabki ixtirochisi aynan Reron hisoblanadi.