Bobil mili, Rim mili

o‘lchov birliklarining aniq tasdiqlar orqali ma'lum bo‘lgan eng qadimgilari qadimgi Bobilga tegishli. Bobilliklar ham ularni o‘z ajdodlari - Shumerlardan meros qilib olishgan bo‘lishsa kerak. Lekin, aynan Shumerga tegishli arxeologik topilmalar juda kam.

Qadimgi Bobilda uzoq masofalarni mil o‘lchov birligida ifodlashgan. Bir mil 30 qo‘shqadam (ya'ni ham o‘ng ham chap oyoqda bosilgan ikkala qadam) masofasida o‘lchangan. Shu sababga ko‘ra bir Bobil mili tahminan 11650~11660 metrga teng bo‘lgan. Ko‘rib turibmizki bu bizning kilometrlarimiz yoki inglizcha quruqlik milidan ko‘ra ancha katta masofa. Bu holatda mil so‘zi shartli ravishda qo‘llaniladi. Sababi hozirda hech qaysi tarixiy manbada qadimgi Bobildagi bu o‘lchov birligi aslida qanday atalganiligini aniq ko‘rsata olmaydi. Bu sohaga oid yechimini kutayotgan va balki hech qachon yechilmaydigan lingvistik muammolardan biri hisoblanadi. Bizgacha faqat bir necha bobil qo‘lyozmalaridagi ushbu birliklarga mos keluvchi ierogliflargina saqlanib qolgan holos.

Rim birliklari borasida esa, Lotin yozuvi va tilining ilmiy tasarrufda hozirgacha saqlanib kelayotganligi munosabati bilan, tarixchilar ishonch bilan tadqiqotlar olib borishlari mumkin. Masalan, Rim mili nomlanishining etimlogiyasi unga tegishli miqdoriy son qiymati - 1000 bilan bog‘liq. Rimliklar to‘la qurollangan Rim legionerining 1000 ta qo‘shqadami masofasini Â«Mile passusÂ»Â deb atashgan. Uning uzunligi 1481 metr bo‘lgan deb hisoblanadi. Rim jangchisining qo‘shqadami demak 148.1 santimetr bo‘lgan.

Mulohaza bildiring

Bosqich va tirsaklar doimo biz bilan.

Bulutsiz quyoshli kunduzning so’nggi bosqichi kirib, quyosh ufqqa bosh qo’ydi… Siz shoshmasdan qadam tashlab yurganingizda, quyosh botgunicha bosib o’tib oladigan yo’l bir «bosqich» masofaga teng. Aslida mazkur eng sodda va qadimgi masofa o’lchov birligi dunyoning ko’plab qadimiy xalqalrida mavjud bo’lsa-da, etimologik nuqtai nazardan, boshqa tillardan ko’ra, o’zbek tilida bu misol, so’z o’zagidan ham yaqqol namiyon bo’ladi. Bosqich – bosish, bosib o’tish so’zlari bilan aloqadir ekanligini darhol payqash mumkin. Bunday masofani bosib o’tishga tahminan 2 daqiqa vaqt ketadi. Bosqich – bu eng qadimiy o’lchov birliklaridan biridir. Tushunarliki, u doimiy bo’lishi qiyin, yoki, mumkin eham emsa. Chunki qadam va tezlik hamma odamlarda har hil. Uning aniq masofaviy qiymati 185 dan (Rim bosqichi) 195 metrgacha qiymatlarda o’zgarv turgan (masalan, 192 – qadimgi yunon olimpiya bosqich masofasi). Umuman olganda, bosqichlar qadimgi Bobilda, bundan uch ming yillar muqaddam, hozirgi Iroq hududlarida gullab yashnagan podsholikda dunyoga kelishgan. U yerda bosqichni 360 tirsak uzunligidagi masofa sifatida aniqlashgan. Odamlarning o’rtacha tirsak uzunliklari esa tahminan 53-54 sanimetr deb hisobga olsak, qadimgi Bobil bosqichi masofa uzunligi tahminan 190 – 194 merlar orasida bo’lgan.

Batafsil... Mulohaza bildiring

Orbita . U Z