Hisoblangan Neptun

Neptun sayyorasi - Quyosh tizimining eng chetki sayyorasi bo‘lib, uni qurollanmagan ko‘z bilan ko‘rishning imkoni yo‘q. Shu sababli, odamlar ushbu sayyorani faqat teleskoplar ixtiro qilinganidan keyingina payqashgan.

Tarixiy faktlarga qaraganda, Neptunni birinchi bo‘lib, teleskopsozlikning tamal toshini qo‘ygan olimlardan biri - Galiley ko‘rgan bo‘lishi mumkin. Biroq, uning aynan sayyora ekanligini tasdiqlanishi uchun, astronomiyaning o‘zi ojizlik qildi va unga matematika yordamga keldi.

Galileyning qaydlariga qaraganda, u 1612-yilning yanvarida Neptunni ko‘rgan bo‘lishi mumkin. Lekin u mazkur sayyoraning harakatini ilg‘ay olmagan, chunki, aynan o‘sha paytda Neptun retrograd harakat qila boshlagan. Ya'ni, bu holda Neptun osmondagi ko‘rinib turgan joyida avval harakatdan to‘xtaydi va keyin orqaga qarab harakatlana boshlaydi. Albatta, aslida real voqe'lik bunday bo‘lmaydi. Neptunning bunday harakati, uning unga nisbatan tezroq aylanadigan Yer sayyorasidan turib kuzatayotganimiz natijasidan hosil bo‘lgan aldanish effektidir. Shu sababli ham Galiley garchi Neptunni ko‘rgan bo‘lsa-da, lekin uni qo‘zg‘almas yulduzlardan biri deb o‘ylagan bo‘lsa kerak.

Kosmik sayohatlar

Avvallari inson shunchaki parvoz qilishni orzu qilardi. Koinot haqidagi bilimlar rivojlanib, boshqa osmon jismlarining hamda, umuman fazoning tuzilishi borasida olimlarda muayyan ilmiy faktlar paydo bo‘lar ekan, endilikda odamzot shunchaki havoda parvoz qilishni emas, balki boshqa sayyoralarga, boshqa galaktikalarga ham uchishni orzu qilib qoldi. Koinotga parvoz va kosmik sayohatlar haqidagi ilk mulohazalar albatta fantastik adabiyotlarda paydo bo‘lgan. Chunonchi 1865-yilda nashrdan chiqqan «Yerdan Oyga»asarida mashhur fantast yozuvchi Jyul Vern Oyga sayohat haqida yozadi. Muallif bu asarda fizika qonunlarini deyarli inobatga olmagan holda, asosan erkin badiiy to‘qimalar orqali syujetni ifodalaydi. Lekin Edvard Xeylning «G‘isht Oy» nomi hikoyasi haqida bunday deya olmaymiz. Mazkur hikoyada muallif orbitaga g‘ishtdan yasalgan sferani uchirilishi haqida yozadi. Hikoya g‘oyasiga ko‘ra, muhandislar tomonidan yasalgan g‘isht sfera aslida Yer orbitasiga chiqarilishi va u Yer sharining hamma joyidan ko‘rinib turadigan obyektga aylanishi kerak bo‘ladi. Loyihachilar ushbu sferadan navigatsiya signali sifatida foydalanishni ko‘zda tutishadi. Lekin uni uchirish paytida qilingan xato tufayli, g‘isht sfera ichida odamlar qolib ketadi va ular koinotga parvoz qilishadi.

Plutonning yangi va eng tiniq tasvirlari

14-iyul kuni Pluton mitti sayyorasiga yetib borgan New Horizons koinot apparati, ushbu mitti sayyora atrofini bir bora to‘liq aylanib chiqqach, unga doir eng tiniq va keng ko‘lamli fototasvirlarni Yerga uzatdi. Fortepiano o‘lchamidagi ushbu koinot apparati, Pluton va uning 5 nafar tabiiy yo‘ldoshlarini tadqiq qilish maqsadini ko‘zlab, to‘qqiz yil mobaynida 48280320 kilometr (3 milliard mil) masofani bosib o‘tishiga to‘g‘ri keldi.

DAWN sayyoralararo avtomatik stansiyasi Serera mitti sayyorasiga yetib bordi.

2015-yilning 6-mart kuni NASAning DAWN koinot kemasi mitti sayyora - Sereraga yetib bordi va uning atrofida aylanish orbitasiga chiqishga muvaffaq bo‘ldi. 2015 yilga mo‘ljallangan dasturning ilk bandlariga ko‘ra, Dawn Serera orbitasida 2015 yilning iyul oyigacga faoliyat ko‘rsatishi ko‘zda tutilgan. Avvallari fazoga uchrilgan sayyoralaro avtomatik fazo stansiyalaridan faqrli o‘laroq, Dawn o‘ziga belgilangan vazifalar yuzasidan tashrif buyurishi lozim bo‘lgan osmon jismlari - Vesta asteroidi hamda Serera mitti sayyorasini «uchib o‘tish» yo‘nalishida, ya'ni, yaqinidan uchib o‘tayotib o‘rgnadigan apparat sanalmaydi. Balki u o‘zi yo‘nalgan osmon jismi orbitasi atrofida ma'lum muddat aylanib, keyin esa navbatdagi manzil tomon yo‘l oladigan fazoviy apparat sanaladi. Xususan u, Sereraga yetib borgunicha, Vesta asteroidi atrofidas deyarli bir yil aylanib, undasn keyingina, aniqrog‘i, 2012-yil sentyabrida mitti sayyoraga yo‘l olgan edi.

Dawn sayyoralararo apparatining asosiy maqsadi Vesta asteroidi va Serera mitti sayyorasini o‘rganishdan iborat bo‘lib, bu apparat 2007-yilning 27-sentyabr kuni Kanaveral kosmodromidan Delta-2 7925H raketa eltuvchisi tomonidan uchirilgan edi. Parvoz vaqtidagi massasi 725 kg bo‘lgan. o‘rganish uchun Vesta va Serera tanlanishining sababi sifatida esa, NASA mutaxassisari tomonidan, bu ikki osmon jismining bir-biriga qarama-qarshi turdagi asteroidlar sinfiga mansubligi bilan izohlashgan edi. Ya'ni, Vesta asteroidi - yaxlit tog‘ jinsiga o‘xshash, suvsiz osmon jismi bo‘lsa, Serera esa - taxminan 100 km gacha bo‘lgan qalin muz qatlamiga ega bo‘lgan va shaklan sfera shakilga yaqin osmon jismi hisoblanadi. Bundan tashqari, Vesta asteroidi Yer sirtiga yetib keladigan meteoritlarning asosiy manbai sanaladi.