Kichik yashil odamcha, yoki pulsarlardan signallar

1967-yilda Kembrij tashqarisida o‘rnatilgan ulkan radioteleskop koinotdan kelayotgan qat'iy davriy impulsli signallarni qayd etdi. Albatta, o‘sha paytda bu signallarni o‘zga sayyoraliklar jo‘natishmoqda degan fikr hech kimning aqliga sig‘magan. Lekin, teleskopni tasarruf qiluvchi mutaxassislar bu signallarni aynan o‘zga galaktikalardan ongli mavjudotlar yuborishmoqda degan g‘oya bilan butun olamga shov-shuv ko‘tarishgan edi.

Munajjimlar bashorati haqida

Deyarli hamma tijorat gazetalarini varaqlasangiz, unda albatta «Munajjimlar bashorati» rukniga ko‘zingiz tushadi. Qolaversa, radio va televideniyeda ham bunday «bashoratlar» tez-tez berib boriladi. Xo‘sh, bunday «bashorat»lar aslida qanchalik o‘rinli? Ularga ishonish mumkinmi? Keling, oldinga o‘tib darhol gapni po‘stkallasini aytib qo‘ya qolay: munajjimlar bashorati aslida uydirmadan boshqa narsa emas! Ishonmasangiz, ushbu maqolani qunt bilan o‘qib chiqishingizni tavsiya qilaman (bir yo‘la, boshqa qiziq ma'lumotlardan ham boxabar bo‘lasiz):

Ona sayyoramiz - Yer Quyosh atrofida aylanadi. Yerimiz Quyosh atrofini to‘liq bir marta aylanib chiqishi uchun 365 kun, 6 soat, 48 daqiqa va 45 soniya vaqt ketadi. Bu muddatni biz bir yil deb ataymiz. Yerning Quyosh atrofida aylanish orbitasi deyarli aylana shaklida bo‘lgan ellips ko‘rinishidadir.

Hisoblangan Neptun

Neptun sayyorasi - Quyosh tizimining eng chetki sayyorasi bo‘lib, uni qurollanmagan ko‘z bilan ko‘rishning imkoni yo‘q. Shu sababli, odamlar ushbu sayyorani faqat teleskoplar ixtiro qilinganidan keyingina payqashgan.

Tarixiy faktlarga qaraganda, Neptunni birinchi bo‘lib, teleskopsozlikning tamal toshini qo‘ygan olimlardan biri - Galiley ko‘rgan bo‘lishi mumkin. Biroq, uning aynan sayyora ekanligini tasdiqlanishi uchun, astronomiyaning o‘zi ojizlik qildi va unga matematika yordamga keldi.

Galileyning qaydlariga qaraganda, u 1612-yilning yanvarida Neptunni ko‘rgan bo‘lishi mumkin. Lekin u mazkur sayyoraning harakatini ilg‘ay olmagan, chunki, aynan o‘sha paytda Neptun retrograd harakat qila boshlagan. Ya'ni, bu holda Neptun osmondagi ko‘rinib turgan joyida avval harakatdan to‘xtaydi va keyin orqaga qarab harakatlana boshlaydi. Albatta, aslida real voqe'lik bunday bo‘lmaydi. Neptunning bunday harakati, uning unga nisbatan tezroq aylanadigan Yer sayyorasidan turib kuzatayotganimiz natijasidan hosil bo‘lgan aldanish effektidir. Shu sababli ham Galiley garchi Neptunni ko‘rgan bo‘lsa-da, lekin uni qo‘zg‘almas yulduzlardan biri deb o‘ylagan bo‘lsa kerak.

Kosmik sayohatlar

Avvallari inson shunchaki parvoz qilishni orzu qilardi. Koinot haqidagi bilimlar rivojlanib, boshqa osmon jismlarining hamda, umuman fazoning tuzilishi borasida olimlarda muayyan ilmiy faktlar paydo bo‘lar ekan, endilikda odamzot shunchaki havoda parvoz qilishni emas, balki boshqa sayyoralarga, boshqa galaktikalarga ham uchishni orzu qilib qoldi. Koinotga parvoz va kosmik sayohatlar haqidagi ilk mulohazalar albatta fantastik adabiyotlarda paydo bo‘lgan. Chunonchi 1865-yilda nashrdan chiqqan «Yerdan Oyga»asarida mashhur fantast yozuvchi Jyul Vern Oyga sayohat haqida yozadi. Muallif bu asarda fizika qonunlarini deyarli inobatga olmagan holda, asosan erkin badiiy to‘qimalar orqali syujetni ifodalaydi. Lekin Edvard Xeylning «G‘isht Oy» nomi hikoyasi haqida bunday deya olmaymiz. Mazkur hikoyada muallif orbitaga g‘ishtdan yasalgan sferani uchirilishi haqida yozadi. Hikoya g‘oyasiga ko‘ra, muhandislar tomonidan yasalgan g‘isht sfera aslida Yer orbitasiga chiqarilishi va u Yer sharining hamma joyidan ko‘rinib turadigan obyektga aylanishi kerak bo‘ladi. Loyihachilar ushbu sferadan navigatsiya signali sifatida foydalanishni ko‘zda tutishadi. Lekin uni uchirish paytida qilingan xato tufayli, g‘isht sfera ichida odamlar qolib ketadi va ular koinotga parvoz qilishadi.