Eng katta koeffitsiyentlar

Kimyoga oid tenglamalarni ko‘rganingingizda albatta ularda qo‘llanadigan koeffitsiyentlarga e'tibor bergansiz. Kimyo sohasi mutaxassislari ularsiz deyarli ishlay olishmaydi. Fan o‘qituvchilari ham oliygoh va o‘rta-maxsus bilim dargohlarida ta'lim olayotgan, bo‘lajak kimyogarlardan, kimyoviy tenglamalardagi keoffitseintlarga jiddiy e'tibor qaratishni talab qilishiadi. Bu koeffitsiyentlar nima uchun kerak o‘zi? Axir ularni to‘g‘ri qo‘ya olish shunchalik muhimligidan, ba'zan kerakli koeffitsiyentlarni qo‘yish anchayin mushkul va vaqt oluvchi mashg‘ulotga ham aylanishi mumkin. Kimyo fanini o‘qitishga bag‘ishlangan horijiy jurnallardan birida (uning asosiy mushtariylari kimyo o‘qituvchilari bo‘lishgan) mharrir quyidagicha kimyoviy formula uchun mos koeffitsiyentlarni qo‘yishni topshiriq sifatida chop etgan va birinchi bo‘lib to‘g‘ri javobni yo‘llagan mushtariyga mukofot va'da qilgan:

{Cr[CO(NH₂)₂]₆}₄{Cr(CN₆)₈}+KMnO₄+HNO₈C₂Kr₂O₇+CO₂+KNO₈+Mn(NO₈)₂+H₂O

Albatta, ushbu birikma uchun koeffitsiyentlar tanlashning imkoni yo‘q deguvchilar ham topiladi. Lekin, yaxshilab urinib ko‘rilsa, buni uddalasa bo‘ladi.

Inert gazlar

1962-yilda kimyoga bag‘ishlangan ilmiy jurnallarda ilk bora XePtF₆, XeF₂, XeF₄, XeF₆ kabi yangi kimyoviy birikmalar formulalari paydo bo‘ldi. Bu ktilmagan hodisa bo‘lib, sababi hali hech kim shu choqqacha inert gazlarning birorta ham kimyoviy birikmalarini ololmagan edi. Davriy jadvalning o‘ng tomonida jolashgan geliy, neon, argon, kripton, ksenon, radon kimyoviy elementlari to‘plami inert gazlar deyiladi.

Inert gazlarning kimyoviy reaksiyalarga kirishishi ularning tarixidagi ikkinchi kutilmagan hodisa bo‘ldi. Birinchi kutilmagan hodisa esa 1894-yildan 1898-yilgacha, ya'ni ushbu elemetlarning kashf etilishi davrida yuz bergan edi. o‘sha vaqtdayoq atmosferaning tarkibi yaxshi o‘rganilgan deb hisoblanardi va unda elementar tabiatning yana noma'lum gazlari borligi hech kimning hayoliga kelmagan edi.

Shoshiltiruvchilar...

Ko‘plab kimyoviy ishlab chiqarishlarda, texnologik jarayonlarning asosini KATALIZ tashkil etadi. o‘z tanamizdagi fermentlar haqida eslab ko‘rsak esa, katalizatorlar, tirik organizmlar hayoti uchun ham eng va o‘ta muhim moddalar hisoblanadi. Ushbu maqolada, aynan katalizator moddalarning qanday qilib kimyoviy reaksiyalarni tezlashtirishi hamda, ularning ta'sir mexanizmlari haqida ma'lumot beramiz. Maqolada qiziqarli tarixiy ma'lumotlarga ham ega bo‘lishingiz mumkin.

Kimyoga ixtisoslashgan oliy o‘quv yurtlarida talabalarning laboratoriyalarda olib boradigan ilk mustaqil kimyoviy tajribalaridan biri - Bertolle tuzini qizdirish orqali kislorod olishdan iborat. Agar tajribada faqat Bertolle tuzini qizdirish bilan cheklanib qolinsa ham, albatta kislorod hosil bo‘laveradi, biroq, buning uchun ancha yuqori harorat, demakki ko‘p energiya, hamda, uzoq muddat sarflanishi lozim bo‘ladi. Shu sababli ham yosh kimyogar, yoki ustozidan, yoki qo‘llanmalardan, reaksiyani tezlatish maqsadida, jarayonga marganes ikki oksidini ham jalb etish haqida ko‘rsatma oladi. Ushbu aralashma reaksiyaga jalb qilingach, kislorod ajralib chiqishi tezroq, ko‘proq va nisbatan past haroratlarda yuz bera boshlaydi.

Rekordlar kitobi kimyo haqida nima deydi? Yoxud kimyoning eng-eng-eng ajabtovur raqamlari.

Ko‘plab sport turlarida rekordlar muntazam qayd etib, tarixga muhrlanib boriladi. Rekordlar deganda, ko‘pchilikning ko‘z o‘ngida avvalo o‘sha mashhur Ginnesning rekordlar kitobi gavdalanadi. Ushbu kitob, inson va uning faoliyati, ilm-fan, tabiat va ho kazolarga oid turli tuman, ba'zan esa, o‘ta kulgili rekordlarni ham qayd etib, muntazam ravishda chop etib boradi. Bu kitobni jahonning ko‘plab mamlakatlarida, mahalliy rekordlar bilan to‘ldirilgan shaklda qayta nashr etilib, millionlab adadlarda sotilishi barchaga ayon. Ushbu kitobda, aniq fanlarga, xususan, kimyo borasidagi "eng-eng" iborasi bilan qo‘shib yoziluvchi son va sifatlarga ham keng o‘rin berilgan.

Muhtaram saytimiz mutolaachilari, ushbu maqolamizda, Ginnes rekordlari kitobidagi, kimyoga oid qaydlar bilan tanishamiz.