?KUSTIK?

?kustik? � fizik?ning t?vush v? uning m?dd? bil?n o�z?r? t?�sirini o�rg?nuvchi bo�limi. Kund?lik turmushimizd? bu so�z ko�pinch? bir?r ??n?ning t?vush ??r?kt?ristik?si sif?tid? qo�ll?nil?di. ?g?r ?ktyorl?rning ?v?zl?ri t??tr z?lining ist?g?n j?yid? ?niq eshitils?, ?g?r ul?r tingl?vchil?rg? t?biiy, buzilm?g?n h?ld? y?tib b?rs?, u h?ld? z?lning ?kustik?si ya?shi ek?ni h?qid? g?piril?di. Bung? erishish ?s?n ish em?s. T?vush to�lqinl?ri ??n?d? d?v?rl?r v? buyuml?rd?n q?ytib,ko�p ?v?zli ?ks s?d? h?sil qili�shi mumkin. U z?l uzr? t?rq?lib, ?st?- s?kin so�n?di. Bu ??dis? r?v?rb?r?tsiya d?yil?di. ??n?ning ?kustik?si ko�p jih?td?n r?v?rb?r?tsiya^[1] v?qtig? b?g�liq. ?g?r bu v?qt ?nch? k?tt? bo�ls?, t?vushl?r uz?q v?qt so�nm?ydi, biri ikkinchisig? qo�shil?di v? z?ld? t?vushl?r butunl?y ?r?l?shib k?t?di. R?v?rb?�r?tsiya v?qti jud? qisq? bo�ls? h?m ya?shi bo�lm?ydi. D?v?rl?r t?vush to�lqinl?rini t?z yut?di v? ?v?zl?r p?st eshitil?di, ul?rning t?mbri jud? h?m buzil?di. Shuning uchun bu y?rd? o�rt?ch? qiym?tni izl?b t?pish k?r?k. ?n? shu ish bil?n ?r?it?ktur? ?kustik?si shug�ull?n?di, und?n ?ling?n m?�lum?tl?rd?n l?yih?l?shd?, m?s?l?n, t??tr v? m?�ruz? z?ll?rini, t?mir yo�l v? ?er?v?kz?l bin?l?rini l?yih?l?shd? f?yd?l?nil?di. Qurilish ?kustik?sining v?zif?si b?shq?ch?dir. U t?vush to�lqinl?rining sh?h?r dahal?ri hududid?, z?v?d ts??l?rid?, ??n? ichid? t?rq?lishini o�rg?n?di v? ?d?ml?rni sh?vqind?n him?ya qilish usull?rini qidir?di.

Gidravlik tormoz

Avtomobilga kuchli dvigatel kerakligi tushunarli. Lekin zaruriy vaqtda avtomobilni imkoni boricha tezroq to‘xtatadigan ishonchli tormoz tizimining ahamiyati ham undan kam emas. Ko‘plab zamonaviy avtomobillarda gidravlik tormoz tizimlar qo‘llaniladi.

XIX-asr oxirida paydo bo‘lgan ilk avtomobillar davridan buyon avtomobil tormoz tizimida ko‘plab o‘zgarishlar, takomillashuvlar yuz berdi. Dastavval avtomobil tormoz tizimi g‘ildirak gardishiga (diskaga) qisiladigan oddiy kolodka ko‘rinishida namoyon bo‘lgan. Bunga o‘xshash tormozlar hozir ham velosipedlarda qo‘llaniladi. Qisqa qilib aytganda, dastlabki avtomobillarning haydovchilari o‘z ulovlarini o‘zlarining jismoniy kuchlarini ishlatish evaziga to‘xtatishgan.

Tovush

Tovush bizning quloqlarimizga hech qachon bir ondayoq yetib kelmaydi. Biz uni eshitgunimizcha, u o‘z manbasidan boshlab qandaydir masofada yo‘l bosib o‘tadi. Tovush tezligi sharoitga qarab tez o‘zgarishi mumkin. Masalan haroratga bog‘liq ravishda

Barchamiz olis olislarda chaqnagan chaqmoqning yarq etib butun osmonni yoritib yuborganini ko‘p kuzatganmiz. Va albatta ko‘pchiligimiz uning o‘zini (yani yorug‘ligini) shu zahotiyoq ko‘rganimiz, lekin gumburlagan vahimali tovushini ancha kech eshitganimizga allaqachon, bolalik chog‘larimizdayoq eэtibor berganmiz.

Bir tonna yog‘och og‘irmi, bir tonna temir og‘irmi?

Bir tonna yog‘och og‘irmi, bir tonna temir og‘irmi? - degan hazilakam savol hammaga ma'lum. Odatda o‘ylamasdan turib, bir tonna temir og‘ir degan javobni beradilar, bu qaltis javobdan o‘tirganlar o‘rtasida qahqaha ko‘tariladi. Agar bir tonna temirdan ko‘ra bir tonna yog‘och og‘ir degan javob berilsa, hazilkashlar yana ham qattiqroq kulgi ko‘tarishsa kerak. Bunday deyish kelishmagandek ko‘rinadi, lekin qat'iy aytganda - shu to‘g‘ri javob!

Masala shundaki, Arximed qonuni faqat suyuqliklar uchungina emas, balki gazlar uchun ham to‘g‘ridir. har bir jism havoda o‘zi siqib chiqargan havoning og‘irligicha o‘z og‘irligidan "yo‘qotadi". Temir ham, yog‘och ham o‘z og‘irligini, albatta qisman yo‘qotadi. Ularning asl og‘irligini topish uchun yo‘qotilgan og‘irlikni qo‘shish kerak. Binobarin, bizning misolimizda yog‘ochning asl og‘irligi = 1 tonna + yog‘och hajmidagi havoning og‘irligi; temirnnng asl og‘irligi = 1 tonna + temir hajmidagi havoning og‘irligi. Ammo bir tonna yog‘och bir tonna temirga qaraganda ancha (deyarli 5 marta) katta hajmni ishg‘ol qiladi, shuning uchun bir tonna yog‘ochimnzning asl og‘irligi bir tonna temirning asl og‘irligidan ko‘proq! Aniqroq qilib aytmoqchi boo‘lsak, shunday deyishimiz kerak edi: havoda bir tonna keladigan yog‘ochning asl og‘irligi havoda bir tonna keladigan temirning asl og‘irligidan ko‘proq

Bir tonna temir 1/8 kub metr, bir tonna yog‘och esa 2.5 kub metr joyni ishg‘ol qilganidan ular siqib chiqargan havoning og‘irligi o‘rtasidagi ayirma 2.5 kg ga yaqin bo‘lishi kerak. Bir tonna yog‘och bir tonna temirdan haqiqatda mana shuncha og‘ir!!!