Saturnning tabiiy yo‘ldoshlari

Saturnning tabiiy yo‘ldoshlari mavjudligi haqida 1609-yilda dastlabki bo‘lib uni teleskop orqali kuzatgan Galileo Galiley fikr yuritgan edi. Uning kuzatishlarida Saturn yagona yaxlit osmon jismi emas, balki o‘zaro tutashgan jismlardek taassurot uyg‘otganini yozadi. Lekin Galileyning o‘zi Saturnning yo‘ldoshlarini topa olmadi. 1659-yilda Xristian Gyugens yanada kuchliroq teleskop yordamida, Galiley kuzatgan hodisa aslida Saturnning halqalari ekanligini aniqlaydi. Shu yilning o‘zida u Saturnning eng yirik tabiiy yo‘ldoshi - titanni ham kashf etdi. 1675-yildan boshlab Kassini ham Saturnni jiddiy o‘rganishga kirishdi. U Saturn halqasi yaxlit bo‘lmay, balki o‘zaro bir-biridan aniq ajralib turuvchi alohida halqalardan iborat ekanligini aniqladi. Shuningdek Kassini Yapet, Tefiya, Diona va Reya tabiiy yo‘ldoshlarini kashf qildi. 1789-yilda U.Gershel Saturnning yana ikkita tabiiy yo‘ldoshini aniqladi - Mimas va Enselad. Keyinchalik Britaniyalik bir guruh olimlar tomonidan Giperion kashf etildi. 1899-yilda esa, Uilyam Pikering yana bir tabiiy yo‘ldosh - Febani kashf qildi. Febaning o‘ziga xosligi shunda ediki, u Saturn bo‘ylab, sinxron aylanmasdan balki 500 kundan ziyod muddatda, teskari yo‘nalishda harakatlanadi. 1944-yilda Jerard Koyper Saturnning tabiiy yo‘ldoshi - Titanda atmosfera mavjudligini aniqladi. Bu Quyosh tizimidagi tabiiy yo‘ldoshlar orasida atmosferaga ega bo'lgan yagona va noyob yo‘ldosh hisoblanadi. XX asrning 80-yillari oxiri va 90-yillari boshida Saturnga yetib borgan kosmik apparatlar yordamida ushbu gaz gigantining yana bir necha o‘nlab tabiiy yo‘ldoshlari aniqlandi. 2009-yilda sayyoraga eng yaqin tabiiy yo‘ldosh, diametri 300 metrlik S/2009 S-1, halqaga tashlagan soyasi orqali sezib qolindi. 2013-yilda Saturnning hozircha so‘nggi tabiiy yo‘ldoshi - Egeon tasnifga kiritildi. U 2008-yilda "Kassini" fazoviy apparatini tomonidan G halqasini o‘rganish vaqtida kashf etilgan edi. Keyinchalik uni ancha avvalgi tasvirlarda ham mavjud bo‘lib, faqat nazardan chetda qolganligi qayd etildi. Hozirgi kunda Saturnning jami 62 ta tabiiy yo‘ldoshi ma'lum.

Saturnning tabiiy yo‘ldoshlari:

№	Tabiiy yo‘ldosh nomi	Sayyora sirtidan o‘rtacha uzoqligi	Aylanish davri (kun)	Diamteri yoki o‘lchamlari (km)	Ochilgan yili	Kashf etgan olim
1	Mimas	185600	0.94	500	1789	U. Gershel
2	Enselad	238100	1.37	600	1789	U. Gershel
3	Tetis (Tefiya)	294700	1.89	1000	1684	J. Kassini
4	Diona	377400	2.74	800	1684	J. Kassini
5	Reya	527100	4.52	1500	1672	J. Kassini
6	Titan	1221900	15.95	5500	1655	X. Gyugens
7	Giperion	1464100	21.28	400	1848	J. Bond
8	Yapet	3560800	79.33	1500	1671	J. Kassini
9	Feba	12944100	550.4*	300	1899	U. Pikering
10	Yanus	151500	0.75	350	1966	O. Dolfyus
11	Atlas	137670	0.6	49	1980	R. Terril
12	Prometey	139400	0.61	140	1980	Kollins
13	Pandorra	141700	0.63	110	1980	Kollins
14	Epimetey	151430	0.69	140	1980	Fauten
15	Telesto	294660	1.89	24	1980	Rentsema
16	Kallipso	294700	1.89	30	1980	Paku
17	Yelena	377400	2.74	36	1980	J. Lekasho
18	Pan	133600	0.57	20	1990
19	Imir	23040000	1315.4	18	2000
20	Piliak	15200000	686.9	22	2000
21	Tarvos	17983000	926.2	15	2000
22	Idjirak	11124000	451.4	12	2000
23	Suttung	19459000	1017	7	2000
24	Kiviok	11111000	449.2	16	2000
25	Mundilfari	18685000	952.6	7	2000
26	Albioriks	16182000	738.5	32	2000
27	Skadi	15541000	728.2	8	2000
28	Erripo	17343000	871.2	10	2000
29	Siarnak	17531000	895.6	40	2000
30	Tryum	20474000	1094	7	2000
31	Narvi	19007000	1004	7	2003
32	Metona	194000	1.010	3	2004
33	Pallena	211000	1.140	4	2004
34	Polidevk	377400	2.740	4	2004
35	Dafnis	136500	0.594	7	2005
36	Egir	20735000	1116.5	6	2004
37	Befind	17119000	834.8	6	2004
38	Bergelmir	19338000	1006	6	2004
39	Bestla	20129000	1084	7	2004
40	Farbauti	20390000	1086	5	2004
41	Fenrir	22453000	1260	4	2004
42	Fornot	25108000	1490.9	6	2004
43	Xati	19856000	1039	6	2004
44	Girokkin	18437000	932	8	2006
45	Kari	22118000	1233.6	7	2006
46	Logi	23065000	1312.0	6	2006
47	Skoll	17665000	878.3	6	2006
48	Surt	22707000	1297.7	6	2006
49	Anfa	197700	1.037	2	2007
50	Yarnaksa	18600000	942	6	2006
51	Greyp	18105000	905	6	2006
52	Tarkek	17920000	895	7	2007
53	Egeon	167500	0.80812	0.5	2008
54	S/2004 S 7	19800000	1103	6	2005
55	S/2004 S 12	19650000	1048	5	2005
56	S/2004 S 13	18450000	906	6	2005
57	S/2004 S 17	18600000	986	4	2005
58	S/2006 S 1	18981000	970	6	2005
59	S/2006 S 3	21132000	1142	6	2006
60	S/2007 S 2	16560000	800	6	2007
61	S/2007 S 3	20518500	1100	5	2007
62	S/2009 S 1	117000		0.3	2009