Bosqich va tirsaklar doimo biz bilan.

Bulutsiz quyoshli kunduzning so�nggi bosqichi kirib, quyosh ufqqa bosh qo�ydi� Siz shoshmasdan qadam tashlab yurganingizda, quyosh botgunicha bosib o�tib oladigan yo�l bir �bosqich� masofaga teng. Aslida mazkur eng sodda va qadimgi masofa o�lchov birligi dunyoning ko�plab qadimiy xalqalrida mavjud bo�lsa-da, etimologik nuqtai nazardan, boshqa tillardan ko�ra, o�zbek tilida bu misol, so�z o�zagidan ham yaqqol namiyon bo�ladi. Bosqich � bosish, bosib o�tish so�zlari bilan aloqadir ekanligini darhol payqash mumkin. Bunday masofani bosib o�tishga tahminan 2 daqiqa vaqt ketadi. Bosqich � bu eng qadimiy o�lchov birliklaridan biridir. Tushunarliki, u doimiy bo�lishi qiyin, yoki, mumkin eham emsa. Chunki qadam va tezlik hamma odamlarda har hil. Uning aniq masofaviy qiymati 185 dan (Rim bosqichi) 195 metrgacha qiymatlarda o�zgarv turgan (masalan, 192 � qadimgi yunon olimpiya bosqich masofasi). Umuman olganda, bosqichlar qadimgi Bobilda, bundan uch ming yillar muqaddam, hozirgi Iroq hududlarida gullab yashnagan podsholikda dunyoga kelishgan. U yerda bosqichni 360 tirsak uzunligidagi masofa sifatida aniqlashgan. Odamlarning o�rtacha tirsak uzunliklari esa tahminan 53-54 sanimetr deb hisobga olsak, qadimgi Bobil bosqichi masofa uzunligi tahminan 190 � 194 merlar orasida bo�lgan.

�

Tirsak tarixda ko�plab xalqlarda uzunlik o�lchov birligi hisoblangan. Masalan, eramizdan avvalgi V asrda Misrliklarda aynan shu uzunlik o�lchov birligi keng qo�llanilganligi haqida Gerodot o�z Tarix kitobida qayd etgan.� Misrda �podsho tirsagi� deb ataluvchi tirsak 52,4 santimetr bo�lgan. Ammo Misrlik oddiy fuqaro kundalik turmushda �qisqa tirsak� deb ataluvchi hozirgi o�lchamlarga o�girilganda 45 santimetr keladigan uzunlik birligidan ko�proq foydalanishgan ekan. bularning barchasi haqida olimlar, Nil daryosining Asvon yaqinidan oqib o�tuvchi qismidagi Elfan-tin oroli yaqinidan topilgan qadimgi Misr me�moriy inshooti orqali aniqlab olishgan. Al-fantin nilomeri deb ataluvchi, asosan Nil daryosi sathini o�lchashga hizmat qilgan bu inshoot, butun yuzasi bo�ylab qadimgi Misr yozuvlari bilan to�ldirib tashlangan va ularda xususan o�lchov birliklari haqida ham tafsilotlar keltirilgan edi. Aynan o�sha inshootdan olingan ma�lumotlar asosida trsakning ham o�z navbatida 7 ta kaft uzunligiga, kaft esa 4 barmoq qalinligiga tenglashtirilganligini aniqlash mumkin bo�ldi. Qadimgi Misrliklarning barmog�I qalinligi esa tahminan 18.71 milimetr bo�lganligini, yuqoridagi ma�lumotlar asosida arifmetik amallar orqali hisoblab toppish qiyin emas.