«Qutqaruvchi dekret». Galiley butunlay diplomatiyaga berilib ketdi. Bellarminonikiga boradi, kardinal Orsinini o‘z tomoniga og‘dirishga harakat qiladi. Unga yozgan xatida Yerning harakatini bildiruvchi dengiz suvining ko‘tarilishi va tushishi foydasiga eng ishonarli dalillarni keltiradi. Galiley Bularni Yerning sutkalik va orbital harakatlarining o‘zaro ta’siri bilan tushuntiradi va boshqa raqobat qila oladigan tushuntirishni ko‘rmaydi. Galiley bu tushuntirishni Venetsiyada qayiqdagi suv qayiq tezlashgan va sekinlashganida qanday harakat qilishini kuzatib topgan edi. «Bu hodisa shubhasiz, aniqlandi, uni istagan paytda tajribada tekshirib ko‘rish va osongina tushunish mumkin». Boshqa barcha tushuntirishlar Kopernik tizimining haqiqatga juda o‘xshash qilib ko‘rsatadi, lekin Yer harakatining butunlay isbotini faqat Yerda sezish mumkin! Kelajak ko‘rsatadiki, Galileyning bosh dalili xato ekan, bu keyinchalik aniqlandi. Galiley Rim fitnasining markazida: «Men Rimdaman, bu yerda ob-havo doim o‘zgarishda, ishda ham doim beqarorlik» - deb qayd etadi.
24-fevralda 11 ta ruhoniydan iborat hay’at Yerning harakati haqidagi tasdiq «eng kamida dindan adashish» deb topdi. Galileyga bu xabarni inkvizitsiyaning bosh hay’ati kardinal Billarminoning ishtirokida aytildi. 5 martda kongregatsiya indeksi Kopernikning kitobini «to‘xtatdi» (ammo taqiqlamadi). Bu ish deyarli ramziy tarzda edi. Kitobda ifodalanayotgan ta’limot diniy yozuvga zid bo‘lmasligi uchun bir necha jumlani olib tashlamoqchi hamda Kopernik Yerni yoritqich deb atagan joylarini tuzatishmoqchi edi (yoritqich — quyosh va Oy!) Toskaniya elchisi o‘z eliga yozgan xatida Galileyning qat’iyligidan noliydi, biroq Galileyning jabrlanmasligiga umid bog‘laydi. Galileydan qasam ichib o‘z aytganlaridan qaytish talab etilgani haqidagi mish-mish tarqaldi, Galiley Bellarminodan bu mishmishni rad etuvchi guvohnoma oldi: «Unga oliy hazratimiz tomonidan chiqarilgan va uni diniy indeksning kongregatsiyasi e’lon qilgan hukmgina aytilgan bo‘lib, unda Kopernikniki deyilgan doktrinadagi Yer quyosh atrofida aylanadi va Quyosh Olamning markazida joylashgan, sharqdan g‘arbga harakat qilmaydi deyilishi diniy yozuvlarga ziddir, Shu sababli uni himoya qilish ham, ishonish ham mumkin emas». Bu may oyida Rimdan jo‘nab ketish oldidan edi, undan oldinroq Galileyni papa Pavel V qabul qilgan edi, bo‘lib o‘tgan voqealar hukm bo‘lmasa ham, qat’iy ogohlantirish edi. Ochiq ifoda etilgan taqiqlashni buzish shubhasiz jinoyatdir.
| < avvаlgi | kеyingi > |
|---|
